Przegląd Socjologii Jakościowej jest kwartalnikiem Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego, który kontynuuje refleksję nad jakościową i interpretatywną drogą uprawiania socjologii. Redakcja dąży do współpracy, integracji i rozwoju środowiska naukowego, a swoją inicjatywę podejmuje w imię wartości takich jak: indywidualność, równość, tolerancja, społeczność, nauka, ludzkość.

Numer tematyczny “Mozaikowe odcienie współczesności w perspektywie doświadczeń biograficznych” pod redakcją Kai Kaźmierskiej

Od redaktorki: Mozaikowe odcienie współczesności w perspektywie doświadczeń biograficznych

Kaja Kaźmierska

Doświadczenie zmiany wpisane jest w życie społeczne. Współcześnie, na skutek zmian cywilizacyjnych, zwłaszcza związanych z rozszerzeniem pola komunikacji przez rozwój interentu i mediów społecznościowych, zmiany te wydają się szczególnie dynamiczne. Przedmiotem wstępu jest podkreślenie tego faktu oraz zachęta do podjęcia dyskusji na temat siły i jakości doświadczenia zmiany, zwłaszcza w perspektywie pokoleniowej. W tym kontekście zarysowano temat pokolenia i postawiono pytanie, w jakim stopniu jest to koncepcja wciąż nośna, a w jakim współcześnie nadużywana. Wstęp zawiera również uzasadnienie tematyki zebranych w tomie tekstów.

„Nie jest to życie, które oni rozumieją, w ich mniemaniu moje życie jest bardzo niestabilne”. Młodzi dorośli o stabilności zawodowej własnej i swoich rodziców

Dominika Winogrodzka

W 1989 roku Polska znalazła się na drodze systemowych przemian polegających na wdrażaniu postfordowskiego, neoliberalnego kapitalizmu, który swym oddziaływaniem objął przede wszystkim świat pracy, czyniąc „elastyczność” kluczowym pojęciem opisującym zmiany w życiu zawodowym, głównie ludzi młodych. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na znajdującą się na przeciwległym biegunie, pomijaną, choć równie ważną kategorię „stabilności” poprzez odpowiedź na pytania: „W jaki sposób (i dlaczego) młodzi dorośli postrzegają stabilność na rynku pracy?” oraz „Jakie podobieństwa, a jakie różnice dostrzegają młodzi ludzie w postrzeganiu stabilności zawodowej przez siebie i swoich rodziców?”. Analizy indywidualnych wywiadów pogłębionych wykazały, że w zależności od dotychczasowych doświadczeń zawodowych młodzi dorośli dążą do osiągnięcia stabilności, definiując oraz redefiniując jej znaczenie, lub odrzucają stabilność, kwestionując oraz negując jej istnienie. Zarówno dychotomiczne podejście do stabilności zawodowej, jak i wielowymiarowość jej portretowania odróżnia młodych dorosłych od ich rodziców, których postrzeganie stabilności, na podstawie rozmów z ich dorosłymi dziećmi, wydaje się zdecydowanie bardziej jednowymiarowe i homogeniczne.

„Jestem podatna na ten wyścig szczurów”. Kariery naukowe osób z klas ludowych, urodzonych po 1980 r. w perspektywie narracyjnej

Monika Struck-Peregończyk, Olga Kurek-Ochmańska

Niniejszy artykuł dotyka problematyki wzorów prowadzenia karier akademickich przez osoby wywodzące się z klas ludowych, która to tematyka w polskiej przestrzeni badawczej nie była dotychczas eksplorowana. Podstawowym źródłem danych w niniejszym artykule są narracyjne wywiady biograficzne z pracownikami dydaktyczno-badawczymi polskich uczelni, urodzonymi po 1980 r., którzy, wywodząc się z rodzin o skromnych tradycjach intelektualnych oraz deficytowych kapitałach społecznych, kulturowych i ekonomicznych, zdołali z powodzeniem wejść w świat akademicki. Autorki, opierając się na zebranych danych, próbują uchwycić czynniki wpływające na kariery naukowe tych osób. Główną tezą niniejszego artykułu jest stwierdzenie, że przebieg kariery akademickiej i szanse osiągnięcia sukcesu w świecie nauki zależne są od zróżnicowanych czynników, związanych i niezwiązanych z jednostką: indywidualnych talentów, kompetencji i predyspozycji psychospołecznych, zewnętrznych uwarunkowań, np. legislacyjnych, technologicznych czy kategorii społeczno-demograficznych, takich jak pochodzenie klasowe, zmiany pokoleniowe, płeć.

Problemy edukacyjne i ich znaczenie w doświadczaniu prekaryjności przez młodych Polaków

Jacek Burski

Artykuł koncentruje się na badaniu związku między doświadczaniem problemów edukacyjnych a prekaryzacją w dalszej karierze zawodowej młodych Polaków. Główne zainteresowania autora koncentrują się na doświad­czeniach biograficznych w sferze edukacji wyższej i pracy. Bada, w jaki sposób problemy występujące na różnych pozio­mach edukacji mogą wpływać na historie życia i jak mogą być powiązane ze zmaganiami na rynku pracy, co ostatecznie prowadzić może do zwiększania potencjałów trajektoryjnych i do trajektorii cierpienia.

W części empirycznej artykułu autor skupia się na analizie jednego przypadku – biograficznego wywiadu narracyjnego przeprowadzonego z Julianem, młodym sprekaryzowanym pracownikiem, któremu nie udało się uzyskać dyplomu uniwersyteckiego. Stara się zweryfikować hipotezę na temat związku pomiędzy doświadczanymi przez niego problemami edukacyjnymi a niepewną sytuacją na rynku pracy, który był jednym z głównych czynników doświadczania przez narratora kolejnych faz trajektorii cierpienia. Z drugiej strony bada rolę mitu dyplomu uniwersyteckiego jako pokoleniowego czynnika napędzającego mobilność klasową.

Jak zostaje się osobą z internetu? Twórcy internetowi w perspektywie (technologicznej) koncepcji pokoleń

Renata Dopierała

W artykule przedstawiono, w jaki sposób przebiegało kształtowanie się twórców internetowych, czyli osób zajmujących się wytwarzaniem autorskich treści zamieszczanych w mediach społecznościowych, na stronach internetowych itp. Rozpatrując uwarunkowania indywidualne i społeczne tego procesu, szczególną rolę przypisano kontekstowi technologiczno-medialnemu, znacząco wpływającemu na ich dorastanie oraz tworzenie. Jako ramę teoretyczną wykorzystano koncepcję sieciowych imigrantów/tubylców, a rozważania oparto na sześciu autobiograficznych wywiadach narracyjnych z twórcami internetowymi reprezentującymi zróżnicowane obszary zainteresowań. Ich analiza dowiodła, że doświadczenia z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi „nie mieszczą się” w proponowanej typologii, gdyż narratorzy stosują zindywidualizowane strategie uczenia się ich oraz ich użytkowania.

„Czy to faktycznie jakiś tam ma sens?”. Współczesne doświadczenia (nie)religijne młodego pokolenia

Kaja Kaźmierska

W artykule przedstawiono wyniki przeprowadzanych w ostatnich latach badań sondażowych nad religijnością Polaków w obrębie Kościoła katolickiego, ze szczególnym uwzględnieniem ludzi młodych, gdyż obecnie ta grupa społeczna ogniskuje uwagę zarówno dyskursów medialnych, naukowych, jak i wewnątrz Kościoła, ze względu na bardzo zauważalny proces porzucania deklaracji wiary oraz praktyk religijnych. Dane te zostały następnie umieszczone w kontekście współczesnych zmian społeczno-kulturowych, których cechami są indywidualizacja życia, odejście od kolektywnych identyfikacji oraz dynamiczny proces sekularyzacji. Zarysowany za pomocą danych ilościowych obraz uzupełniony został przykładami narracji autobiograficznych młodych osób odnoszących się do kwestii współczesnego przeżywania własnej wiary, a zwłaszcza duchowości. Końcowa część artykułu zawiera komentarz dotyczący źródeł aktualnych zmian religijności oraz zarysowuje możliwe scenariusze ich rozwoju.

Doświadczenie pandemii COVID-19 z perspektywy koncepcji biegu życia

Marta Karkowska, Hanna Bojar

W artykule poruszono kwestie dotyczące wieloaspektowości skutków pandemii COVID-19 obserwowanych w Polsce, rozpatrywanych w perspektywie koncepcji biegu życia. Celem analiz było przede wszystkim uchwycenie różnorodności doświadczenia pandemii, a zwłaszcza jej wpływu na losy, dążenia, a także postawy osób będących w różnych fazach życia: młodych dorosłych, którzy osiągnęli już samodzielność, rodziców mieszkających ze swoimi dziećmi oraz seniorów. W tym świetle kluczowe było ustalenie, w jaki sposób okres pandemii COVID-19 w Polsce, przypadający na lata 2020–2022, powszechne zagrożenie związane z nową chorobą, ale też samo podjęcie szeroko rozumianych indywidualnych i zbiorowych działań mających na celu ochronę przed zakażeniem, wywarły wpływ na podejmowane przez ludzi decyzje, postrzeganie własnej sytuacji (ale też sytuacji innych), dokonywane wybory i sposób reagowania na otaczającą rzeczywistość. Kluczowe w tym kontekście są podobieństwa i różnice reakcji osób znajdujących się na różnych etapach życia na otaczającą ich rzeczywistość. Podstawą empiryczną zaprezentowanych analiz i wniosków stały się dane i materiały zgromadzone głównie w ramach realizacji projektu pt. „Społeczne skutki pandemii. Wybrane kategorie społeczno-demograficzne w perspektywie stylów życia – badanie podłużne”, przeprowadzonego w 2022 r. przez badaczy z IFiS PAN. Wywiady przeprowadzone w 2022 r. były ostatnim powrotem do tych samych rozmówców, z którymi rozmawiano w 2020 i 2021 roku.

Numer regularny

Spacerowanie po mieście

Krzysztof T. Koneck

Artykuł jest kontemplacyjną eksplikacją procesu spacerowania. Jakie są istotne cechy spacerowania i w jaki sposób osoby spacerujące po mieście tego doświadczają? W opracowaniu wykorzystano kontemplacyjne metody badawcze i dokonano eksplikacji fenomenu chodzenia. Badania opierają się na autooobserwacjach i autoopisach myśli, odczuć ciała i emocji, które pojawiały się podczas spacerów u uczestników projektu badawczego.

W artykule opisano cechy zjawiska spacerowania. Najpierw przeanalizowano proces myślenia generowany przez chodzenie po mieście. Następnie omówiono patyczny (ang. pathic) wymiar chodzenia (zwłaszcza nastrój), odczucia cielesne, doświadczanie relacji z innymi oraz refleksje nad życiem i sobą, które są konsekwencją chodzenia/spacerowania.

Procesualność zaangażowania w wolontariat. Rekonstrukcja wzorów karier na podstawie narracji osób zaangażowanych w działania non-profit

Waldemar Dymarczyk

W niniejszym artykule dokonano rekonstrukcji etapów kariery wolontariuszy. W wyniku analizy danych wyróżniono trzy etapy kariery wolontariackiej: przygotowawczy, instytucjonalizacji oraz – potencjalną – profesjonalizację. Zrekonstruowano także warunki i konteksty ich występowania. Opisano typowe wzory karier wolontariuszy: uwzorowany schemat działania wraz z jego wariantami – „etosowym” i „instytucjonalno-pragmatycznym”, posttrajektoryjny, dojrzałego uczestnictwa oraz oparty na przemianie.

W jakościowym badaniu socjologicznym wykorzystano transkrypcje narracyjnych wywiadów biograficznych. Dane były analizowane zgodnie z procedurami klasycznej wersji metodologii teorii ugruntowanej. Wykorzystano również niektóre schematy i pojęcia znane z analiz biograficznych autorstwa Firtza Schützego.

„Nie wyszłabym za jakiegoś malarza ściennego, prawda?” Klasowe mechanizmy wyboru małżonka w polskiej klasie wyższej

Gabriela Kamecka

Celem artykułu jest analiza zasad generatywnych wpływających na wybór współmałżonka/i w polskiej klasie wyższej, z wykorzystaniem kategorii interpretacyjnych Pierre’a Bourdieu. Małżeństwo jest rozumiane jako instytucja społeczna przyczyniająca się do reprodukowania nierówności klasowych, a istniejąca homogamia małżeńska zdaje się potwierdzać tę tezę. W tekście omówiono strategie małżeńskie oraz zasady wartościowania i wzory atrakcyjności w polskiej klasie wyższej. Badanie przeprowadzono za pomocą metody jakościowej, wywiadów indywidualnych z elementami biografii. Klasa wyższa wybiera swojego przyszłego małżonka na podstawie osobliwych preferencji, na które składają się kapitał kulturowy, definiowany jako wyższe wykształcenie, gust, maniery, oraz kapitał ekonomiczny, czyli posiadane zasoby finansowe. Z kolei ucieleśniony habitus, czyli ciało, decyduje o wstępnej akceptacji bądź odrzuceniu partnera.

Recenzja: Diane Vaughan (2022), Sztuka zrywania. Jak rozpadają się związki?, przeł. Marian J. Waszkiewicz i Róża Rozmus-Adach, Poznań: Wamex – Marian Waszkiewicz, MT Biznes Sp. z o.o.

Magdalena Fiternicka-Gorzko

Komentarze

Ten post dostępny jest także w języku: angielski