Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica | Tom 65 Nr 2: Literatura porównawcza polsko-hiszpańskojęzyczna
Opublikowano: 2 marca 2023
Czasopismo naukowe Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica zawiera teksty literaturoznawcze, teoretycznoliterackie, metodyczne i dziennikarskie. Od 2022 roku pismo jest półrocznikiem.
Wokół komparatystyki literackiej
Anna Wendorff
Kamila Żukowska
W artykule przedstawiono wybrane staropolskie teksty mistyczne kobiet (zarówno świeckie, jak i pozostających w kręgu zakonnym) na tle tradycji mistyków hiszpańskich Złotego Wieku. W tekście nakreślono sytuację geopolityczną Rzeczpospolitej i Hiszpanii w okresie XVI–XVIII wieku z naciskiem na specyfikę życia kobiet na peryferiach europejskich. W analizie posiłkowano się ustaleniami z zakresu geopoetyki oraz border studies, gałęzi literaturoznawstwa, które obecnie coraz częściej aplikuje się do badań komparatystycznych. Artykuł przybliża kobiece utwory anonimowe powstałe w kręgu karmelitańskim, które są interpretacjami wątków terezjańskich lub aluzjami do konkretnych tekstów świętej Teresy i świętego Jana od Krzyża. Ponadto przytoczono tu teksty najbardziej znanych staropolskich pisarek zakonnych, Magdaleny Mortęskiej i Marianny Marchockiej, wskazując na zapożyczenia z ascetyczno-mistycznej literatury hiszpańskiej. W artykule zaprezentowano także wybrane wątki pisarek świeckich, których utwory mogą wskazywać na specyfikę życia na peryferiach – mogącą przyczynić się do wyboru ścieżki mistycznej.
W czerwonej Hiszpanii Ksawerego Pruszyńskiego – polskie i hiszpańskie konteksty lektury
Małgorzata Gaszyńska-Magiera
Zbiór reportaży z wojny domowej w Hiszpanii pt. W czerwonej Hiszpanii Ksawerego Pruszyńskiego, został wydany po raz pierwszy w 1937 roku, a jego pierwszy przekład na język hiszpański opublikowano 70 lat później. Artykuł podejmuje problematykę kontekstów odbioru tej książki w różnym czasie i w różnych przestrzeniach kulturowych, czyli w Polsce międzywojennej i w okresie powojennym oraz w Hiszpanii u progu XXI wieku.
Ryszard Kapuściński y su relación con el realismo mágico: vasos comunicantes
Amelia Serraller Calvo
Como género periodístico, el reportaje está determinado por el contexto en el que se crea, pero a diferencia de las noticias, no depende de la actualidad.Por tanto, el reportero no está obligado a la brevedad y tiene vocación de estilo. Este es el caso de Ryszard Kapuściński (Pińsk, 1932-Varsovia, 2007), corresponsal de la Agencia de Prensa Polaca en tiempos de la República Popular de Polonia en América Latina, entre 1967 y 1972, cuando el boom literario latinoamericano estabaen su apogeo.Después de esta experiencia, el reportero regresó varias veces al Nuevo Continen-te. Y si la principal influencia latinoamericana en Kapuściński fue realmente el estilo, el descubrimiento de un nuevo género, el llamado ¿periodismo mágico?
Grotowski, Kantor y Mrożek: Tres itinerarios del teatro polaco en América Latina
Carlos Dimeo
El núcleo central de este artículo pretende teorizar sobre el proceso de las transi-ciones teatrales, concretamente a partir de la parte dedicada a las “transiciones” del teatro polaco en América Latina. El desarrollo de la teoría parte de una pregunta fundamental: ¿cómo influyó e influye el teatro polaco en el teatro latinoamericano y, al mismo tiempo, cuáles fueron sus puntos de partida, sus rutas, sus recorridos? En este trabajo, la categoría de “transición” plantea varios problemas y se define de dos maneras, es a la vez una episteme y una categoría. En consecuencia, este marco de investigación ofrecerá analizar, presentar y mostrar cuáles son los ejes de transición que han marcado la perspectiva de sentido y significado en la tea-tralidad latinoamericana a partir de los años 60, tomando como objeto de estudio para ello las influencias de Grotowski, Kantor y Mrożek. De ser así, estos amplios marcos temporales predecirían un “destino final” que queda por descubrir y que nos “permitirá” abarcar largos períodos de tiempo en el contexto del estudio pro-puesto. Es necesario mencionar que el artículo trabajará sobre dos categorías de investigación, a saber 1.- El eje presente en la Genealogía (Foucault): El pase, las transferencias, los mecanismos de traducción; 2.- Sobre el eje de las epistemes tea-trales que organizan, reinterpretan, distribuyen los discursos en sus respectivos campos de acción. Finalmente aplicando la Teoría de las Transiciones, se podrá observar y estudiar en detalle los puntos de partida, las “rutas escénicas” que estos tres creadores tuvieron en el continente.
Magdalena Tosik
Tematem artykułu jest twórczość Manuela Vázqueza Montalbána (1939–2003), przedstawiciela generacji pisarzy rozczarowanych przemianami demokratycznymi zachodzącymi w Hiszpanii w latach siedemdziesiątych XX wieku oraz autora jednej z najważniejszych serii kryminalnych napisanych w języku hiszpańskim. Autorka przeprowadza analizę cyklu powieściowego o przygodach detektywa Pepe Carvalho, który stanowi kulturowy i pokoleniowy manifest a także przykład oryginalnego wykorzystania konwencji literatury gatunkowej jaką jest powieść kryminalna. Celem artykułu jest wskazanie tych cech twórczości autora, które mogą utrudniać jego odbiór przez czytelników z innego niż hiszpański kręgu kulturowego.
Odkrywanie Olgi Tokarczuk – o recepcji Biegunów w prasie hiszpańskojęzycznej
Małgorzata Kolankowska
Celem artykułu jest zbadanie recepcji Biegunów Olgi Tokarczuk w hiszpańskojęzycznym kręgu kulturowym w oparciu o teksty dziennikarskie opublikowane na przełomie 2019 i 2020 roku. Zbadano łącznie 29 tekstów o różnym charakterze, głównie recenzji. Teksty poddano analizie pod względem zawartości i słów kluczy. W omawianych artykułach zaobserwowano dwie tendencje w sposobie odczytywania powieści: lekturę biograficzną i uniwersalną. Wykazano, że Tokarczuk została dostrzeżona w Hiszpanii dopiero po otrzymaniu Nagrody Nobla i zaczęła być traktowana jako odkrycie i nowy głos kobiety w literaturze europejskiej.
Agnieszka Kłosińska-Nachin
Wychodząc od studiów postkolonialnych oraz od studiów nad postzależnością, autorka tekstu proponuje kategorię dyslokacji postzależnościowej, którą definiuje jako strategię narracyjną, polegającą na ulokowaniu postaci na styku dwóch przestrzeni, z których jedna nosi ślady historii lokalnej, naznaczonej sytuacją zdominowania, druga zaś jest przestrzenią odblokowanej historii. W części analitycznej autorka identyfikuje obecność dyslokacji postzależnościowej w dwóch tekstach: My zdes’ emigranty (1991) Manueli Gretkowskiej oraz Una primavera per a Domenico Guarini (1980) katalońskiej autorki Carme Riery. Bohaterki tych tekstów zwracają się ku kulturze europejskiej, noszącej cechy uniwersalnego rezerwuaru wiedzy i epistemologicznego fundamentu, w poszukiwaniu zasobów, które nadadzą sens ich tożsamościowej metamorfozie. Dyslokacja postzależnościowa pozwala zarazem uchwycić specyficzne pozycjonowanie się podmiotu wobec historii lokalnej.
La presencia de Jacek Dehnel en España
Anna Wendorff
El artículo abarca varias cuestiones acerca de la presencia de Jacek Dehnel en Es-paña. Por un lado, se remite a las referencias a España en sus escritos: la familia de Francisco de Goya en la novela Saturn. Czarne obrazy z życia mężczyzn z rodziny Goya (Editorial W.A.B., Varsovia 2011), así como dos mapas: España Antigua y Es-paña Moderna en el libro Kosmografia, czyli trzydzieści apokryfów tułaczych (Bi-blioteca Nacional, Varsovia 2012). Por otro lado, trata de la traducción al castellano de obras de Dehnel como la novela Lala (Editorial W.A.B., Varsovia 2006), tra-ducida al español como El jardín de Lala (Duomo ediciones, Barcelona 2012) por Jerzy Sławomirski y Anna Rubió, y también ocho poemas del poeta incluidos en el volumen Poesía a contragolpe. Antología de poesía polaca contemporánea (autores nacidos entre 1960 y 1980), seleccionada y traducida por Abel Murcia, Gerardo Bel-trán y Xavier Farré (Prensas Universitarias de Zaragoza, Zaragoza 2012). Además, se analiza uno de los poemas de la antología, el titulado El abogado Federico G. L. dicta una citación.
Tomasz Pindel
Komparatystyczna analiza wybranych utworów z nurtu literatury zombi z Argentyny (Ávalos Blacha, Pailos) oraz Polski (Dehnel, Ostachowicz) wskazuje na pewne paralelizmy w wykorzystaniu motywu żywego trupa w literaturach narodowych, jako metafory społecznej, politycznej, związanej z pamięcią historyczną i zmianami kulturowymi.
Could a robot become a successful actor? The case of Geminoid F
Ester Fuoco
Could a robot be a good actor? Could it build an effective relationship of understanding and empathy with other actors or spectators? This paper offers just a glimpse, a first trace of research of a now important phenomenon that affects the Performing Arts, namely the integration of artificial agents both in the creative process and in the theatrical performance. It will be treated for this purpose by the example of the android Geminoid F, protagonist of the play Sayonara (2010) by Japanese director Oriza Hirata, created by Osaka University’s robotics expert Professor Hiroshi Ishiguro, whose gestures have been learned by imitating those of a real professional actress. Watching this android act is an alienating aesthetic experience: from the position of the audience, the boundary between human and robot is unclear. Geminoid F was chosen as co-star in the film of the same name, shot in 2015 by the internationally acclaimed Japanese director Koji Fukada, precisely because of her expressive qualities, as effective as those of a human actor, capable of arousing an empathic reaction in the viewer.
Peryferia narracji w zagładowych opowieściach audialnych
Eliza Matusiak
Literatura audialna, zarówno fikcjonalna (słuchowiska radiowe), jak i dokumentalna (audycje dokumentalne, feature’y) podejmuje temat Zagłady. Dyskurs postpamięci traktuje o ofiarach i ocalałych, oddaje też głos drugiemu pokoleniu ocalałych i badaczom Zagłady. Celem artykułu jest analiza wybranych dzieł sztuki audio o Holocauście pod kątem ich specyfiki gatunkowej oraz wskazanie pól tematycznych, które znajdują się na peryferiach narracji radiowych. Ma to na celu odpowiedź na pytanie o przyczyny decentralizacji wskazanych tematów. Metodą badawczą jest analiza treści konkretnych tytułów słuchowisk radiowych oraz cech ich dramaturgii i konstrukcji.
Joanna Bachura-Wojtasik
Celem artykułu jest deskrypcja sytuacji dziecka żydowskiego w Holokauście. Materiał badawczy stanowiły dla mnie słuchowiska i reportaże radiowe z lat 1950–2021 odnalezione w archiwach trzech rozgłośni radiowych: Polskie Radio w Warszawie (tu: Studio Reportażu i Dokumentu PR oraz Teatr Polskiego Radia), Polskie Radio Lublin i Polskie Radio Łódź. Do jego opracowania została wykorzystana metoda jakościowej analizy zawartości.
Kinga Sygizman
W marcu 2020 roku Katarzyna Michalak i Magdalena Świerczyńska-Dolot rozpoczęły pracę nad projektem Nie słyszę, który stał się dźwiękową opowieścią o tym, jakiś dźwięków słuchaczom zabrakło w czasie kwarantanny i co to zmieniło, a jakie odgłosy pojawiły się w zamian. Z nadesłanych opowieści stworzyły reportaż radiowy.
Artykuł jest omówieniem projektu, zarówno w postaci mininarracji zamieszczanych na blogu, jak i powstałego z nich reportażu radiowego. Przedstawia tematykę Nie słyszę, a także formalne rozwiązania zastosowane w reportażu dla uwypuklenia danych treści. Analiza projektu wpisana została w trzy perspektywy badawcze: rozważania na temat artystycznych gatunków radiowych, pejzażu dźwiękowego i filozofii braku. Artykuł podkreśla oryginalność pomysłu audialnego i ukazuje go jako element w dyskursie na temat roli mediów czasów pierwszego etapu pandemii.
Paulina Janczak
W naszym obrazie świata przyzwyczailiśmy się do tego, że roślinność jest niema. Zestawienie pojęć dźwięku i rośliny przywołuje w pamięci szum drzew, odgłos suchych liści, wysokich traw czy łamiących się gałęzi. Wówczas świat flory pobudzony przez wiatr generuje dźwięki. Okazuje się jednak, że te wyobrażenia będą musiały ulec zmianie, ponieważ źródłem dźwięku może być także wnętrze otaczającej nas natury. Ostatnia dekada badań tej materii ujawniła nie tylko odbieranie i wytwarzanie sygnałów akustycznych, ale również reagowanie na muzykę jako właściwości roślin. Obserwacje wskazują także na wzajemne komunikowanie się badanych obiektów. Audialne fenomeny o roślinnym pochodzeniu stanowią punkt wyjścia do rozważań na temat analizy dźwięków w oparciu o teorie semiotyki. Wobec poszerzającego się spektrum możliwości rejestracji i sposobów wykorzystania dźwięku dokonano próby umiejscowienia niestandardowych źródeł dźwięku w przestrzeni audialnej. Namysłowi towarzyszą pytania o funkcje i znaczenie dźwięku, relacje walorów estetycznych, komunikacyjnych i poznawczych oraz płaszczyzny interpretacji.
Komentarze
Ten post dostępny jest także w języku: angielski
