Zapraszamy do lektury nowego numeru “Comparative Economic Research. Central & Eastern Europe”. Celem kwartalnika jest publikowanie wyników empirycznych badań porównawczych z zakresu nauk ekonomicznych i społecznych, dotyczących głównie krajów z obszaru Europy Środkowej i Wschodniej.

W ramach badań ekonomicznych i społecznych, szczególnie istotne jest znaczenie:

• zagadnień makroekonomicznych, ze szczególnym uwzględnieniem: wzrostu gospodarczego i zrównoważonego rozwoju, globalizacji gospodarki, rynku pracy, rynku finansowego, transferu technologii, ekonomii rozwoju, kwestii europejskiej integracji gospodarczej, ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego oraz transformacji polityki gospodarczo-społecznej w kierunkach: przeciwdziałania negatywnym skutkom zmian klimatu, gospodarki cyrkularnej i cyfrowej, pogłębionych analiz skutków pandemii COVID-19 dla krajów członkowskich UE w kontekście nowych wyzwań związanych z osiągnięciem do 2030 r. celów zrównoważonego rozwoju ONZ, wzmacniania konkurencyjności gospodarki europejskiej, analiz porównawczych, dotyczących pozycji głównych „graczy” (w tym krajów BRIC-s) na globalnym rynku handlowym, usługowym, kapitałowym i na rynku pracy,
• zagadnień mikroekonomicznych, związanych z rolą małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście ich internacjonalizacji i zdolności do tworzenia innowacji.

Redaktor naczelną czasopisma jest Pani Profesor Zofia Wysokińska.

W numerze:

Przedsiębiorstwa międzynarodowe w Rosji i Ukrainie w obliczu wojny – perspektywa interesariuszy

Monika Marcinkowska

Celem niniejszego artykułu jest skategoryzowanie postaw korporacji międzynarodowych prowadzących działalność gospodarczą w Rosji (i ewentualnie na Ukrainie) w odpowiedzi na wojnę między tymi krajami, z perspektywy znaczenia ich interesariuszy, oraz określenie wymiarów odpowiedzialności, do której dany podmiot się poczuwa. Zidentyfikowano osiem typów strategii firm oraz wskazano możliwe cztery motywy decyzji o ich przyjęciu. Następnie, w oparciu o teorię interesariuszy, zidentyfikowano prawdopodobne priorytety analizowanych firm w zakresie podstawowych grup interesu w Rosji i na Ukrainie oraz określono wymiary odpowiedzialności biznesu, które postrzegają one jako kluczowe. Przeprowadzona analiza pozwala zobrazować tło i konsekwencje różnych strategii dla głównych interesariuszy. Umożliwia także wskazanie priorytetów firm i tego, kto ma wpływ na kształtowanie ich celów.

Korzyść czy strata? Konsekwencje brexitu w opinii polskich migrantów

Stanisław Fel, Marek Wódka, Jarosław Kozak

Celem artykułu jest przedstawienie opinii polskich migrantów w Wielkiej Brytanii na temat korzyści lub strat, jakie brexit może przynieść dla Unii Europejskiej, Zjednoczonego Królestwa, Polski oraz samych respondentów i ich rodzin. Ustalono ją na podstawie analizy wyników sondażu przeprowadzonego wśród nich, a zaprezentowano na tle wyników badań opinii publicznej na temat członkostwa w Unii, które na Wyspach Brytyjskich prowadzone są regularnie od lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. W artykule analizowane są przekonania na ten temat migrantów zarobkowych, którzy w czasie dokonującego się brexitu stoją przed wyborem: pozostać na emigracji czy wracać do kraju pochodzenia. W odpowiedziach na pytania dotyczące ewentualnych korzyści bądź skutków negatywnych brexitu przeważały te drugie. W dyskusji poszukuje się odpowiedzi na pytanie, dlaczego migranci z Polski częściej obawiają się negatywnych konsekwencji brexitu dla Wielkiej Brytanii i Europy, a rzadziej dla Polski, dla nich samych i ich najbliższej rodziny.

Ukraiński sektor rolno-spożywczy w kontekście globalnych wzorców rozwoju innowacji środowiskowych

Borys Burkynskyi, Larysa Kupinets, Natalya Andryeyeva, Olha Shershun

W artykule rozważono i przeanalizowano strukturę procesu wprowadzania innowacyjnych technologii w sektorze rolniczym, pozycję konkurencyjną Ukrainy w światowych rankingach rozwoju nauk rolniczych oraz szkolenia kadr na potrzeby kompleksu rolno-przemysłowego. Zbadano naukową i patentowo-inwestycyjną działalność przedsiębiorstw kompleksu rolno-przemysłowego Ukrainy. Przeanalizowano metodologię dostosowania mechanizmu analitycznej i statystycznej obserwacji stanu innowacyjnego rozwoju gospodarczego do standardów Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz UE. Zidentyfikowano główne mocne i słabe strony działalności innowacyjnej sektora rolnego Ukrainy. W wyniku przeprowadzonych badań autorzy proponują zmiany adaptacyjne w procesie wdrażania innowacji środowiskowych w racjonalnym wykorzystaniu zasobów naturalnych w sektorze rolnym.

Doświadczenia w obszarze zarządzania długiem publicznym: przypadek krajów EWKAŚ (Europy Wschodniej, Kaukazu i Azji Środkowej)

Mayya Dubovik, Sevar Mammadova, Anar Huseynov, Petar Pajkovic, Lesya Bozhko

Celem tego opracowania było zestawienie najczęściej stosowanych narzędzi zarządzania długiem publicznym, charakterystycznych dla rynków EWKAŚ. Ogólnie rzecz biorąc, wyniki przedstawione w niniejszym opracowaniu wskazują, że wielkość długu publicznego krajów EWKAŚ w relacji do PKB zmniejszyła się w latach 2000–2015. Ponieważ jednak ich dług publiczny wzrastał po 2016 r., aż do 2020 r. włącznie, zwiększyła się potrzeba doboru odpowiednich narzędzi zarządzania długiem. Odkryto, że główną przyczyną długu publicznego w większości krajów EWKAŚ jest deficyt budżetu państwa (Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Uzbekistan). Kolejną przyczyną jest deficyt bilansu płatniczego (Armenia, Białoruś). Jedynym krajem, który w tym kontekście charakteryzował się dość wyjątkową sytuacją, był Azerbejdżan, który prawdopodobnie wykorzysta dług publiczny do finansowania projektów przyczyniających się do rozwoju gospodarczego i infrastrukturalnego. Nie mniej interesujący jest również fakt, że nie wszystkie państwa członkowskie EWKAŚ generują wewnętrzny dług publiczny. Kirgistan, Mołdawia i Uzbekistan mają zewnętrzny dług publiczny wyłącznie ze względu na brak wolnych zasobów, które można pozyskać z gospodarki. Przeprowadzone badanie ujawniło, że centralnym narzędziem zarządzania wewnętrznym długiem publicznym w krajach EWKAŚ są obligacje publiczne emitowane w walutach krajowych i obcych. Jeśli chodzi o zarządzanie zewnętrznym długiem publicznym, to pierwsze miejsce zajmują zewnętrzne obligacje publiczne i pożyczki zagraniczne. Obecne badanie ma tylko dwa ograniczenia, metodologiczne i wdrożeniowe. Pierwsze z nich to fakt, że nie uwzględniono innych makroekonomicznych wskaźników rozwoju gospodarczego, choć mogą one zmienić ocenę skuteczności wybranych narzędzi zarządzania długiem publicznym. Drugie polega na tym, że uzyskane wyniki można zastosować tylko do tych krajów, których rynek finansowy jest już uformowany i które mają dostęp do międzynarodowych rynków finansowych. W przeciwnym razie narzędzia zarządzania długiem publicznym mają ograniczone zastosowanie.

Czy programy gwarancji kredytowych są efektywne? Doświadczenia krajów Unii Europejskiej

Halina Waniak-Michalak, Maciej Woźniak, Robert Lisowski

Celem artykułu jest ocena wybranych elementów modeli biznesowych programów poręczeń kredytowych (CGS) wdrażanych w 20 krajach Unii Europejskiej w ramach perspektywy finansowej 2007–2013. W artykule skupiono się na dodatkowości finansowej programów poręczeń kredytowych, która zależy głównie od sposobu zarządzania tymi programami, instytucji je wdrażających, wyznaczonych celów oraz ograniczeń dystrybucyjnych. Analizie poddano poziom kosztów wdrażania i wykorzystania funduszy przeznaczonych na realizację programów. W celu weryfikacji hipotezy zastosowaliśmy kilka metod: Kruskala-Wallisa, test mediany, analizę dyskryminacyjną, skalowanie wielowymiarowe, korelację. Przeprowadziliśmy również analizę mocy. Stwierdziliśmy, że efektywność systemów gwarancji kredytowych wdrażanych przez organizacje pozarządowe, fundusze poręczeń wzajemnych i agencje regionalne jest związana z poziomem rozwoju regionalnego. Zależność ta nie jest widoczna tylko w przypadku zaangażowania banków w realizację programów gwarancyjnych. Może to wynikać z braku możliwości przypisania działalności banku do jednego regionu. Nie stwierdziliśmy natomiast różnic w efektywności pomiędzy typami organizacji wdrażających programy gwarancji kredytowych. Odpowiedzi na postawione w artykule pytania badawcze mogą pomóc decydentom i badaczom w ustaleniu, czy dalsze wspieranie systemów gwarancji kredytowych jest opłacalne i czy należy zmienić sposób zarządzania tymi programami.

Struktura zatrudnienia w usługach biznesowych opartych na wiedzy a rozwój gospodarczy regionów Unii Europejskiej

Małgorzata Markowska, Petr Hlaváček, Danuta Strahl

Praca przedstawia wyniki grupowania regionów Unii Europejskiej szczebla NUTS 2 dokonanego na podstawie struktury zatrudnienia w usługach biznesowych opartych na wiedzy, rozpatrywanej w trzech sekcjach: usługi wysokich technologii, usługi marketingowe oraz pozostałe usługi biznesowe oparte na wiedzy, w powiązaniu z poziomem PKB na mieszkańca. Analizę przeprowadzono dla lat 2008 i 2018. Do grupowania regionów z punktu widzenia struktury zatrudnienia wykorzystano aglomeracyjną metodę Warda (do identyfikacji liczby grup) oraz metodę k-średnich (dla uzyskania ostatecznego podziału). Dla oceny podobieństwa podziałów oraz związków pomiędzy strukturą zatrudnienia w analizowanych usługach biznesowych a poziomem i dynamiką rozwoju gospodarczego zastosowano miarę podobieństwa podziałów zbioru skończonego.

Realizacja celów zrównoważonego rozwoju w dobie pandemii Covid–19. Przyszłe wyzwania dla Agendy 2030

Anna Rydz-Żbikowska

Pandemia COVID–19 poważnie zmieniła światową gospodarkę i zagroziła realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDGs) na dużą skalę. Postęp w realizacji celów Agendy 2030 został znacznie zakłócony i zahamowany, niwecząc wcześniejsze wysiłki rządów i narodów. Według raportu Sekretarza Generalnego ONZ „Progress towards the Sustainable Development Goals” w 2020 r. ponad 100 milionów ludzi ponownie doznało ubóstwa i głodu; zlikwidowano 255 milionów pełnoetatowych miejsc pracy; a dodatkowe 101 milionów dzieci i młodzieży spadło poniżej minimalnego poziomu biegłości w czytaniu. Ponadto należy podkreślić, że spowolnienie gospodarcze światowej gospodarki spowodowane pandemią COVID–19 nie poprawiło sytuacji w odniesieniu do zmian klimatycznych. Skutki uboczne pandemii są poważne w każdej sferze życia, zwłaszcza w pogłębianiu się istniejących nierówności społecznych, co z kolei zagraża osiągnięciu SDGs. Celem niniejszego artykułu jest odpowiedź, jakie są obecnie postępy w realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju w odniesieniu do Agendy 2030. Ponadto jest próbą zbadania wpływu COVID–19 na wdrażanie Celów Zrównoważonego Rozwoju w skali globalnej, koncentrując się głównie na statystykach z Sustainable Development Report 2021. Ponadto celem opracowania jest zaprezentowanie wyników analizy mającej na celu zidentyfikowanie najważniejszych skutków pandemii COVID–19 dla krajów europejskich, w tym krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Badanie ogranicza się do kontekstu celu 1 (brak ubóstwa), Cel 2 (zero głodu) i cel 3 (dobre zdrowie i dobre samopoczucie). Kolejnym celem, uznanym za wartość dodaną prowadzonych badań, jest identyfikacja głównych wyzwań związanych ze zrównoważonym rozwojem w ramach realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Na koniec autorka odniesie się do strategicznego planu reakcji na pandemię. Metody badawcze zastosowane w artykule obejmują analizę dostępnych źródeł dokumentalnych i literackich odnoszących się do omawianych zagadnień, opracowanie odpowiednich badań statystycznych oraz zastosowanie podejścia dedukcyjnego w wyciąganiu wniosków z raportów organizacji międzynarodowych. Badanie zostało oparte o globalną ramę wskaźników, która obejmuje 231 unikalnych wskaźników monitorujących etap i postęp realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDGs). Źródłem danych była Globalna Platforma Danych Wskaźników SDG.

Wpływ pandemii COVID–19 na wzorce handlu UE-Chiny

Dominika Choroś-Mrozowska

Można oczekiwać, że trwająca obecnie pandemia COVID–19 przyczyni się do zmiany struktury geograficznej handlu światowego, w tym wymiany między poszczególnymi krajami UE a Chinami. W niniejszym artykule przedstawiono więc wyniki analizy wpływu pandemii COVID–19 na chińsko-unijne przepływy handlowe. Celem badania było uzyskanie odpowiedź na pytanie, czy kraje Unii Europejskiej odnotowały wzmocnienie przewagi konkurencyjnej w handlu z ChRL w którymkolwiek z 21 sektorów HS poprzez zwiększenie wartości znormalizowanego wskaźnika ujawnionej przewagi komparatywnej (NRCA). Ze względu na dużą liczbę obserwacji, których wartości NRCA dla eksportu oscylują w pobliżu zera (sfery neutralnej), w badaniach wykorzystano nierówność Czebyszewa, co pozwoliło na wyodrębnienie tych najbardziej odstających obserwacji. Analiza prowadzona była dla lat 2015–2020, ze szczególnym uwzględnieniem roku 2020, w którym odnotowano pierwsze skutki pandemii COVID–19. Stosunki handlowe UE-Chiny były przedmiotem licznych badań, ale ich charakter nie został jeszcze w pełni wyjaśniony, o czym świadczy utrzymujący się przez ponad dwie dekady znaczący deficyt handlowy Wspólnoty. Ten artykuł próbuje wypełnić istniejącą lukę. Analiza handlu UE-ChRL, zwłaszcza w tak kluczowym, z perspektywy historii społeczno-gospodarczej okresie, może przynieść istotne rezultaty. Niniejsza analiza wykazała, że pandemia nie spowodowała spadku wymiany handlowej UE-Chiny. W rzeczywistości światowy handel wzrósł w 2020 r., a większość z 27 krajów UE odnotowała wzrost zarówno w imporcie, jak i eksporcie. Nie nastąpiły również istotne zmiany w strukturze rozkładu przewag komparatywnych. Jednak w przeciwieństwie do wcześniej analizowanych lat (2015–2019), w 2020 r. indeks NRCA wykazuje bardziej płaski rozkład. Sugeruje to, że większość krajów UE o najwyższych przewagach komparatywnych faktycznie odnotowała ich redukcję.

Globalne nierówności dochodów – studium przypadku krajów OECD i Kazachstanu

Seisembay Jumambayev, Almazhan Dzhulaeva, Sariya Baimukhanova, Guliya Ilyashova, Aidana Dosmbek

W artykule przedstawiono wyniki badania sposobu powstawania nierówności ekonomicznych w Kazachstanie w kontekście globalnych trendów w rozwoju kraju. Podstawą metodologiczną pracy była analiza porównawcza krajów byłego Związku Radzieckiego (FSU) i OECD pod kątem rozwoju gospodarczego i nierówności w kontekście globalnych zmian i trendów, realizowana za pomocą metod ekonometrycznych i ekonomiczno-statystycznych. Badanie wykazało bezpośrednią istotną statystycznie (p < 0,05) korelację pomiędzy poziomem koncentracji dochodów grupy 10% populacji a wzrostem gospodarczym Islandii (r = 0,67) i Białorusi (r = 0,65). W przypadku Kazachstanu nie stwierdzono takiej korelacji. Jednak w Kazachstanie ustalono związek między koncentracją dochodów grupy 10% populacji a produktem krajowym brutto na mieszkańca. Dynamika wzrostu PKB i wartości realnych dochodów pieniężnych ludności Kazachstanu wykazują stabilną odwrotną zależność. Współczynnik korelacji między nimi, obliczony na podstawie danych z lat 2008-2020, wynosi r = –0,46, a współczynnik determinacji wynosi R = 0,215. Sugeruje to, że wzrost gospodarczy jest nadal najważniejszym czynnikiem wpływającym na realne dochody ludności. Wyniki badania znajdą zastosowanie w praktyce dzięki zapoznaniu urzędników rządowych z opracowanymi propozycjami wzmocnienia polityki państwa w zakresie przezwyciężania nierówności gospodarczych i stworzenia warunków dla zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Ponadto wyniki tych badań będą interesujące dla nauki gdyż wskazują nowe kierunki dalszych badań.

Komentarze

Ten post dostępny jest także w języku: angielski