Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica | Vol. 99 (2022): Teaching Legal History – History of Legal Teaching
Opublikowano: 12 lipca 2022
Zapraszamy do lektury nowego zeszytu czasopisma Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica poświęconego historii nauczania myśli prawniczej.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica powstało w ramach zeszytów naukowych Uniwersytetu Łódzkiego w roku 1980 jako seria wydawnicza, której pomysłodawcą był Profesor Jerzy Wróblewski. Początkowo prezentowano w niej w formie artykułów głównie dorobek naukowy pracowników Wydziału Prawa i Administracji UŁ. Od kilku lat czasopismo jest kwartalnikiem, w którym zamieszczane są również artykuły autorów spoza Uniwersytetu Łódzkiego i z innych krajów. Obecnie zeszyty Folii mają charakter tematyczny i jednocześnie interdyscyplinarny. Obejmują bowiem nie tylko zagadnienia z dziedziny prawoznawstwa podnoszone z perspektywy prawników, ale również filozofów, logików, socjologów, psychologów i ekonomistów.
W numerze:
Nauczenie historii prawa – historia nauczania prawa: uwagi wprowadzające
Łukasz Jan Korporowicz
Artykuł służy przedstawieniu wstępnych uwag, poprzedzających zbiór artykułów opublikowanych pod wspólnym tytułem Teaching Legal History – History of Legal Teaching. Przedstawiono w nim cele towarzyszące publikacji tego tomu, jak również jego treść.
Australijska edukacja prawnicza – krótka historia
David Barker
W artykule przedstawiono historię oraz rozwój australijskiej edukacji prawniczej poprzez omówienie sposobu ustanawiania uniwersyteckich szkół prawniczych oraz innych form nauczania prawa w australijskich stanach i terytoriach, zaczynając od osadnictwa europejskiego w 1788 roku, a kończąc na czasach współczesnych. Zwraca się w nim uwagę na kluczową rolę, jaką edukacja prawnicza odegrała w kształtowaniu się kultury prawniczej, tym samym przesądzając o tym, w jaki sposób działa system prawny w praktyce.
W artykule wskazuje się, że australijska edukacja prawnicza może w satysfakcjonujący sposób zmierzyć się z podwójnym celem, jakim jest kształcenie praktyków prawa, zapewniając jednocześnie edukację, która ułatwia zdobywanie wiedzy i przekazywanie umiejętności prawniczych.
John Gilissen i nauczanie historii prawa w Brukseli
Frederik Dhondt
John Gilissen (1912–1988) był wybitnym prawnikiem wykładającym na Université libre de Bruxelles (założonym w 1834 r.) i Vrije Universiteit Brussel (założonym w 1969 r.). Posiadane przez te uniwersytety osobiste dokumenty archiwalne – choć nieliczne – pozwalają odtworzyć sposób nauczania Gilissena (zarówno w trakcie wykładów kursowych dla dużych grup studenckich, jak i uzupełniających ćwiczeń), robiącą wrażenie, globalną sieć kontaktów naukowych oraz nienasyconą ciekawość badawczą. Gilissen jest autorem fundamentalnych prac dotyczących licznych aspektów rodzimej historii prawa (tak w odniesieniu do prawa publicznego, jak i prywatnego), a także zyskał renomę jako sekretarz generalny Société Jean Bodin pour l’histoire comparative des institutions. Jego wpływowa pozycja publicznego oskarżyciela, profesora prawa i historyka prawa powoduje dostrzeżenie wyjątkowej pespektywy przemian wyznaniowych, językowych oraz ustrojowych rodzimego kraju Gilissena od czasów pierwszej wojny światowej do pierwszej reformy państwa. Obecny program studiów prawniczych na Vrije Universiteit Brussel nadal nosi ślady wpływów Gilissena i jego prawnoporównawczego podejścia do historii prawa prywatnego oraz jego zainteresowań współczesnym znaczeniem historii instytucjonalnej.
U zarania historii prawa: nauczanie prawa w starożytnej Mezopotamii
Lena Fijałkowska
Artykuł zarysowuje dzieje nauczania prawa w starożytnej Mezopotamii, przedstawiając zachowane źródła i problemy związane z ich interpretacją. Mimo że wiedza na ten temat wciąż pozostaje fragmentaryczna, możliwe jest odtworzenie, przynajmniej dla niektórych epok, zarówno programu nauczania jak i miejsca zajmowanego w nim przez edukację prawną. Jak się okazuje, typowy dla mezopotamskiej kultury konserwatyzm nie przeszkodził w kształceniu zaskakująco kompetentnych i kreatywnych profesjonalistów.
Uwagi o metodologii badań prawno-porównawczych w kontekście historii prawa w Polsce
Michał Gałędek
Czy dzieje prawa w Polsce wyróżniają się czymś szczególnym? Czy historia prawa w Polsce stwarza wyjątkowo korzystne warunki dla prowadzenia badań komparatystycznych? Podejmując się odpowiedzi na te pytania, skoncentrowałem się na prezentacji dwóch różnych ujęć prawno-porównawczych – na tzw. historycznym porównywaniu praw oraz porównawczej historii prawa.
Artykuł został podzielony na dwie części. W pierwszej z nich zawarłem rozbudowane uwagi wstępne charakteryzujące oba podejścia i wyjaśniające, na czym polegają problemy związane z zastosowaniem porównawczej historii prawa w ujęciu temporalnie diachronicznym oraz dlaczego one nie występują w takim stopniu przy stosowaniu historycznego porównywania prawa. W tej części starałem się udokumentować twierdzenie, iż istnienie tzw. porównawczej platformy podobieństw stanowi warunek osiągnięcia pewniejszych i lepiej udokumentowanych wyników badań komparatystycznych.
W drugiej części skupiłem się na trzech egzemplifikacjach obrazujących możliwości prowadzenia badań prawno-porównawczych nad dziejami prawa w Polsce. W odniesieniu do czasów przedrozbiorowych koncentruję się na możliwościach komparatystycznych związanych z analizą wpływu prawa rzymskiego na staropolską kulturę prawną. Pozostałe dwa przykłady dotyczą historii prawa na ziemiach polskich w czasach porozbiorowych. Najpierw skupiam swoją uwagę na potencjale, jaki dla badań komparatystycznych stworzyła sytuacja przeszczepienia na grunt polski obcych praw. Analizuję ten problem na przykładzie francuskiego prawa handlowego. Następnie staram się wskazać na potencjał, jaki drzemie w szczególnej sytuacji, w jakiej znalazły się ziemie polskie podzielone na różne obszary prawne i wykorzystania tego faktu w pracach nad stworzeniem własnej kodyfikacji.
Tomoyoshi Hayashi
Artykuł koncentruje się wokół zagadnienia pozycji prawa rzymskiego wewnątrz japońskiego modelu edukacji prawniczej w latach 1874–1894. Prawo japońskie poddane zostało w tym czasie głębokiej okcydentalizacji, biorąc przykład z Europy, oraz zostało jednocześnie ukształtowane na wzór common law i prawa francuskiego. Prawo niemieckie zyskało wiodącą rolę pod koniec tego okresu. Wszyscy przybywający z Europy profesorowie, niezależnie od kraju czy porządku prawnego ich pochodzenia, jednogłośnie wskazywali na znaczenie prawa rzymskiego jako wspólnej podstawy praw zachodnich, głosząc wykłady dla swoich japońskich studentów. Niektórzy z tych studentów w istotny sposób przyczynili się następnie do formułowania naukowych argumentów na rzecz prawa rzymskiego. Przede wszystkim, to właśnie ten okres doprowadził do zabezpieczenia pozycji prawa rzymskiego we współczesnym modelu japońskiej edukacji prawniczej.
Historia prawa historii prawa w Anglii i Walii
Richard W. Ireland
W artykule przedstawiany jest rozwój nauki historii prawa jako przedmiotu nauczanego na angielskich i walijskich wydziałach prawa. Wskazuje się w nim ogólnie na przemiany edukacji uniwersyteckiej, a w szczególności na zmiany zachodzące w zakresie nauki prawa, a także na to, jak te zmiany wpływają na poszczególne przedmioty studiów. Opierając się na badaniach empirycznych oraz osobistych przemyśleniach związanych z własnymi doświadczeniami, artykuł kończy się przedstawieniem przypuszczeń dotyczących możliwych konsekwencji, tak pozytywnych jak i negatywnych, które mogą ujawnić się, gdy uniwersytety w Anglii i Walii wydobędą się z niepewności okresu pandemii COVID-19, w trakcie której artykuł został napisany.
Philipp Klausberger
Gdy mówi się o nauczaniu prawa w świecie starożytnym, od razu przychodzi do głowy imię Gaiusa. Był on jurystą epoki klasycznej, który żył prawdopodobnie w prowincji, na wschodzie Cesarstwa. Ponieważ nie posiadał ius respondendi, a zatem nie był uprawniony do wydawania opinii prawnych w imieniu cesarza, poświęcił się przede wszystkim nauczaniu prawa. Jego podręcznik instytucji, który odkrył Barthold Niebhur w bibliotece weroneńskiej w 1816 roku, daje dobrą możliwość przyjrzenia się pedagogicznym umiejętnościom Gaiusa. Co więcej, pozwala nam przyjrzeć się, jak wyglądało nauczanie prawa w II wieku n.e. W artykule omówiono sposób przedstawienia prawa deliktowego w Instytucjach, a także omówiono je w perspektywie innych pism Gaiusa.
Łukasz Jan Korporowicz
Zazwyczaj początki badań prawnoporównawczych datuje się na schyłek dziewiętnastego stulecia. Badania tego rodzaju prowadzone były jednak już znacznie wcześniej. Wśród pierwszych poważnych zwolenników koncepcji zestawiania różnych systemów prawnych był Thomas Bever. Był on prawnikiem cywilistą, który skutecznie łączył praktykę występując przed angielskimi sądami kościelnymi i admiralicji z przynależnością do jednego z oksfordzkich kolegiów oraz obowiązkami wykładowcy. W latach 60. i 70. osiemnastego stulecia Bever prowadził w zastępstwie (bądź równolegle do) królewskiego profesora wykład prawa rzymskiego. Jego wykłady, które były pod wieloma względami wyjątkowe, wieńczyła seria spotkań prawnoporównawczych. W ich trakcie, Bever omawiał ustrój i porządki prawne kilkunastu europejskich krajów, tak w ujęciu historycznym, jak i współczesnym. Celem artykułu jest omówienie poglądów Bevera nad temat badań prawnoporównawczych, jak również zaprezentowanie tematyki wspomnianych wykładów.
Polskie siły pomocnicze i ich skrypty do nauki prawa w obozie uniwersyteckim w Grangeneuve/Fryburgu
Izabela Leraczyk
Żołnierzom 2. Dywizji Strzelców Pieszych, internowanym w Szwajcarii w latach 1940–1945, stworzono możliwość podjęcia studiów w ramach współpracy obozów ze szwajcarskimi uczelniami. W Obozie Uniwersyteckim w Grangeneuve/Fryburgu jednym ze zorganizowanych kierunków były studia prawnicze. Ich program zawierał przedmioty wykładane na Uniwersytecie we Fryburgu, a także przewidywał wykłady z prawa polskiego. Celem artykułu jest ukazanie roli, jaką w dydaktyce prawa w obozie odegrały skrypty akademickie. Pokrótce wyjaśniono, czym były skrypty i przybliżono, w jaki sposób powstawała seria Skryptów wykładów uniwersyteckich w Grangeneuve (później Fribourg – La Chasotte). Ich twórcami, w przeważającej mierze, byli sami żołnierze, przedwojenni pracownicy naukowi polskich uczelni lub absolwenci i praktycy prawa. Jako przykład ich zaangażowania posłuży skrypt przygotowany w zimie 1941 r. przez Jana Świdę, dotyczący podstawowych instytucji szwajcarskiego prawa spadkowego. Jego treść i sposób przygotowania porównana zostanie ze skryptami autorstwa Aleksandra Mełenia i Wacława Petscha, wydanymi w tym samym roku.
Grzegorz Nancka
Niniejszy artykuł ukazuje, jakie metodologiczne poglądy prezentowali lwowscy uczeni, tacy jak: Józefat Zielonacki, Ferdynand Źródłowski, Leonard Piętak, Leon Piniński, Marceli Chlamtacz oraz Ignacy Koschembahr-Łyskowski. W XIX-wiecznej niemieckiej nauce prawa szczególne znaczenie zyskał nurt określany jako pandektystyka. W drugiej połowie XIX wieku myśl pandektystyczna przedostała się do innych krajów, w tym na grunt austriacki. Dotarła również do lwowskiego środowiska romanistycznego, w którym można było znaleźć jej przedstawicieli. Z biegiem czasu, jeszcze w XIX wieku, okazało się że ten nurt badawczy wyczerpuje swoje możliwości, przez co rozpoczęły się poszukiwanie nowych dróg naukowych dociekań. Artykuł ma na celu ukazanie, do jakiego momentu lwowska romanistyka prawnicza prezentowała pandektystyczny punkt widzenia, a od kiedy zaczęła od niego odchodzić.
Myśleć jak prawnik: przypadek prawa rzymskiego
Paul du Plessis
Celem tego opracowania jest ogólne przedstawienie niektórych ostatnich trendów, które pojawiły się w związku z nauką i nauczaniem prawa rzymskiego. Są one dostrzegalne w szerszym kontekście roli oraz funkcjonowania nauczania prawa rzymskiego na wydziałach prawa w XX wieku. Ponadto, wskazuje się w tym opracowaniu, że tendencje dotyczące badań nad rzymskimi źródłami prawa, które ujawniły się w amerykańskich szkołach prawniczych, mają potencjał umożliwiający wzbogacenie dyscypliny oraz mogą pozwolić na postawienie nowych pytań dotyczących prawa rzymskiego.
Nauczanie dawnego prawa polskiego w Królestwie Polskim
Dorota Wiśniewska
Zachodzące w Królestwie Polskim zmiany w systemie społecznym i gospodarczym rodziły potrzebę kształcenia prawniczego na poziomie uniwersyteckim. Funkcjonowanie uczelni wyższych, które zajmowałyby się nauczaniem w tym obszarze, napotykało jednak liczne trudności, przede wszystkim wynikające z niechęci centralnych władz Cesarstwa Rosyjskiego.
Na uczelniach tworzonych pomimo tego w kolejnych latach, dążono nie tylko do przygotowania praktycznego przyszłych prawników, ale starano się realizować szerszy model kształcenia. W związku z tym wykładano między innymi dawne prawo polskie, które z biegiem czasu przestawało być prawem obowiązującym, a stawało się prawem historycznym.
Komentarze
Ten post dostępny jest także w języku: angielski
