Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica jest rocznikiem naukowym, otwartym na różne teorie lingwistyczne i punkty widzenia, w którym są publikowane oryginalne artykuły w języku polskim lub w języku angielskim ze wszystkich dziedzin językoznawstwa: ogólnego i szczegółowego, wewnętrznego i zewnętrznego, teoretycznego i stosowanego, współczesnego i historycznego. Szczególnie ważne miejsce w czasopiśmie zajmują publikacje poświęcone językoznawstwu polonistycznemu i slawistycznemu. 

W numerze:

Kilka spostrzeżeń na temat stanu i interdyscyplinarności terminologii onomastycznej

Artur Gałkowski

Artykuł przedstawia spojrzenie na zastosowanie terminologii onomastycznej jako działu onomastyki, który pozwala na kodowanie zjawisk i pojęć onomastycznych przy pomocy ujednoliconych formalnie i semantycznie terminów naukowych. Autor stawia jednocześnie tezę o interdyscyplinarności tego rodzaju terminologii. Z jednej strony interdyscyplinarność wynika z samego charakteru onomastyki jako nauki sytuującej się często na pograniczach różnych dyscyplin, z drugiej jest to także właściwość utrwalana poprzez zainteresowanie i „zewnętrzne” użycie terminów onomastycznych (w komunikacji specjalistycznej i ogólnej). W tym wymiarze dostrzega się również swego rodzaju aberracje i próby nadmiernego lub nieadekwatnego z ustaleniami onomastów użycia terminów nowych lub sugerujących nieprawidłowe koncepty naukowe. Jest to bardzo aktualna kwestia rozpatrywana w kontekście międzynarodowym z udziałem powołanych do tego instytucji, jak np. ICOS.

Jan i Maria czy Onufry i Eufrozyna? Imiona chrzestne w parafii Daleszyce w latach 1602–1617, 1702–1717, 1802–1817

Agata Łojek

Celem artykułu jest zaprezentowanie analizy frekwencyjnej jednostek onimicznych (imion), które zostały wyekscerpowane ze spisywanych po łacinie ksiąg metrykalnych chrztów i urodzeń z parafii Daleszyce (woj. świętokrzyskie) z lat 1602– 1617, 1702–1717, 1802–1817. Badaniu poddałam imiona nadawane na chrzcie chłopcom i dziewczynkom z Daleszyc i kilkunastu okolicznych wiosek należących do parafii. W pracy porównuję materiał z trzech wieków, zwracam uwagę na zachodzące w tym czasie różnice w repertuarach imienniczych. Porównuję zasób imion męskich z zasobem imion żeńskich. Oceniam również udział wyszczególnionych przeze mnie typów frekwencyjnych imion (imion popularnych, częstych, rzadkich, incydentalnych) w grupach imion męskich i żeńskich w poszczególnych wiekach. Przeprowadzona analiza pozwoliła stwierdzić między innymi, że repertuary imiennicze w badanych okresach znacznie się od siebie różnią oraz że repertuar imion żeńskich na każdym etapie rozwoju systemu imienniczego parafii jest znacznie uboższy od repertuaru imion męskich.

Imiennictwo w parafii pw. św. Idziego w Tczycy. Dawne i współczesne motywacje nazewnicze

Justyna Magiera

Celem artykułu jest przedstawienie i porównanie ze sobą dawnego i współczesnego materiału antroponimicznego, który dzieli ok. 70 lat. Przedmiotem analizy są imiona nadawane dzieciom podczas chrztu świętego w parafii rzymskokatolickiej pw. św. Idziego w Tczycy (województwo małopolskie) w latach: 1946–1951 oraz 2016–2021. Tekst stanowi próbę opisu motywacji nazewniczych występujących we wspomnianych okresach. Zgromadzony materiał zawiera imiona męskie oraz żeńskie, które nadano łącznie 723 osobom. W pracy odnotowano 228 imion – 144 w pierwszym okresie oraz 84 w drugim. W materiale omówiono: motywacje nadawania imion (wpływ tradycji, imiona odziedziczone po członkach rodziny), wieloimiennictwo oraz tzw. imiona przyniesione. Analiza materiału antroponimicznego pokazuje podobieństwa i różnice w nadawaniu imion nowym członkom wspólnoty parafialnej, zarówno w połowie XX wieku, jak i w drugiej dekadzie XXI wieku.

Przemiany tożsamości narodowej w społeczności Niemców galicyjskich w latach 1900–1938 na podstawie analizy socjoonomastycznej imion nadawanych dzieciom podczas chrztu. Case studies kolonii Podrzecze-Unterbach i Lednica Niemiecka

Tomasz Ryrych

Opisane w artykule badania pozwalają odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób przemiany tożsamościowe w społeczności Niemców galicyjskich znajdują odzwierciedlenie we frekwencyjnej analizie socjoonomastycznej imion nadawanych dzieciom na chrzcie. Na potrzeby artykułu przebadane zostały imiona męskie i żeńskie nadawane w obu koloniach w dwóch przedziałach czasowych. Przedział od 1900 do 1918 roku miał odzwierciedlać zastaną tradycję onomastyczną kolonistów, natomiast drugi (1919–1938) wskazuje na przemiany tożsamościowe w niepodległej Polsce, a także w obliczu rosnącego w siłę niemieckiego nazizmu. Kolonie dobrane zostały ze względu na ich odmienną ewolucję tożsamościową w okresie dwudziestolecia międzywojennego.

Socjologiczno-kulturowe i psychologiczne aspekty imion nadawanych dzieciom przez Polonię amerykańską

Nella Kulikowska

W artykule podjęto próbę przedstawienia socjologiczno-kulturowych i psychologicznych aspektów imion nadawanych dzieciom współcześnie przez Polonię amerykańską. W tym celu przeprowadzono badanie ankietowe, w którym wzięło udział 285 osób. Materiał badawczy obejmuje 923 użycia imion, które z jednej strony zostały podzielone pod względem kraju pochodzenia rodziców, z drugiej zaś – zaklasyfikowane do grupy imion polskich, internacjonalnych lub obcych. Współczesna Polonia amerykańska wybiera przede wszystkim imiona rodzime lub kojarzone z polskim systemem imienniczym. Najpopularniejszymi nazwami własnymi w grupie badawczej były Adam i Julia. Imiona podkreślające pochodzenie etniczne, kulturowe lub religijne rodziny chętniej nadawano jako drugie. Wynika to z obaw przed niezadowoleniem dziecka z nietypowego dla Amerykanów, trudnego do wymówienia imienia, pragnienia asymilacji oraz osobistych doświadczeń rodziców. Większość dzieci wyraziła zadowolenie z posiadania polskiego imienia, natomiast negatywne odczucia wywoływała zniekształcająca oryginalne brzmienie i formę wymowa amerykańska oraz tłumaczenie imion na język angielski. Swoistym kompromisem ułatwiającym komunikację z rówieśnikami jest posługiwanie się skróconą formą imienia lub przezwiskiem.

Koreańskie nazwy rodzinne – socjolingwistyczne aspekty komunikacji

Alicja Przybylska

W niniejszym artykule rozważaniom poddane zostały koreańskie nazwy osobowe oraz adresatywne formy pokrewieństwa, ich znaczenie w codziennej komunikacji oraz językowe i społeczne funkcje, jakie pełnią podczas nawiązywania i rozwijania relacji międzyludzkich. Rodzina i grupy bliskich są szczególnie istotne w procesie powstawania i zmieniania się poszczególnych form – stanowią ośrodek nauk, tradycji i praktyk związanych z nazewnictwem. Określenia pierwotnie funkcjonujące jedynie w obrębie wspólnoty spokrewnionych ze sobą osób współcześnie używane są nawet w kontakcie z ludźmi spoza rodziny, z którymi jest się w przyjacielskich stosunkach – co włącza ich tym samym do grupy, w której panują bliższe, familiarne relacje. Wyjątkowy charakter koreańskiego nazewnictwa osobowego oraz komunikacyjnie wykorzystywanych form zwrotu bezpośredniego skłania do wniosków o przywiązaniu Koreańczyków do precyzyjnego i rozmyślnego wyrażania myśli, a także istocie wartości, jaką dla wspólnoty jest sam język.

Metody ekscerpcji i analizy nazw terenowych występujących w I, II i III katastrze gruntowym Galicji

Łukasz Karpecki

Nazwy terenowe, które mogą służyć badaniom językoznawczym i kulturowym, pozyskuje się często w efekcie rozmów prowadzonych z mieszkańcami danej okolicy. Chcąc przyjrzeć się im w ujęciu diachronicznym, szczególnie w przypadku większego regionu, często nie sposób sięgnąć poza rejestry, spisy, wykazy oraz mapy opracowane w XX bądź pod koniec XIX wieku. W przypadku południowo-wschodniego zakątka Polski sytuacja jest wyjątkowa, ponieważ do dyspozycji mamy kompleksowe źródła, z których najstarsze wytworzono pod koniec XVIII wieku. W niniejszym artykule przedstawiono metody pracy ekscerpcyjnej wraz z napotkanymi problemami i ich rozwiązaniami. Zaprezentowano również kryteria, jakie przyjęto przy wyborze nazw własnych spośród materiału najczęściej narracyjnego, oraz wstępne wyniki analizy owych onimów. Za studium przypadku posłużyły Nowosiółki Dydyńskie, wieś położona na terenie Pogórza Przemyskiego.

Sporządzenie I, II i III katastru gruntowego Galicji miało służyć zaborcy do opisu gruntów leżących w granicach zaboru austriackiego w celach podatkowych, źródła zawierają więc opis granic miejscowości ze szczegółowym podziałem na grunty, ich wydajność oraz właścicieli. Są to materiały powstałe kolejno w latach 1785–1789, 1819–1820 oraz 1844–1854. Wnikliwe ich odczytanie pozwala na poznanie nazw własnych części wsi, miast i miasteczek, łanów, pól, łąk, pastwisk, wzgórz, cieków wodnych oraz innego rodzaju miejsc oznaczanych konkretnym onimem.

Fauna i flora w nazwach miejscowości powiatu garwolińskiego

Michał Chabrowski

Artykuł skupia się na nazwach miejscowości z obszaru współczesnego powiatu garwolińskiego. Celem pracy jest opis pochodzenia i struktury słowotwórczej zebranego materiału toponimicznego, uwzględniającego ojkonimy związane pierwszo- lub drugorzędnie semantycznie ze światem zwierząt lub roślin. Wśród 569 ojkonimów z terenu powiatu garwolińskiego możemy wyszczególnić 152 onimy nawiązujące do roślin bądź zwierząt. Trzonem artykułu jest opis semantyczno-strukturalny badanego materiału według klasyfikacji stworzonej przez Witolda Taszyckiego, a zmodyfikowanej przez Władysława Makarskiego. W zgromadzonym materiale nazewniczym przeważają nazwy związane z roślinami (76% całości). Wśród nich największą grupę semantyczną stanowią ojkonimy odarboralne inspirowane topolami, brzozami, grabami i dębami. Zdecydowanie mniej liczne nazwy odzwierzęce (24% całości) semantycznie odnoszą się do zwierząt wodnych i wilków. Podsumowanie artykułu zawiera syntezę uzyskanych wyników, ukazujących miejsce odzwierzęcych i odroślinnych nazw miejscowych w pejzażu toponimicznym powiatu garwolińskiego.

Kiedyś Prusa – dziś Ślimaka, czyli o tendencjach nazewniczych towarzyszących zmianom nazw ulic w warszawskiej dzielnicy Wawer

Karolina Czerkas

W 1951 roku składająca się z kilku miejscowości gmina Wawer stała się jedną z dzielnic Warszawy. W wyniku zmiany administracyjnej wiele nazw wawerskich ulic powtarzało te notowane już w Warszawie, co spowodowało konieczność ich zmiany. Na podstawie zestawienia pierwotnych onimów z tymi, które na mapie Wawra znajdujemy dziś, można wyróżnić kilka tendencji obrazujących mechanizmy zmian. Artykuł przedstawia wstępną propozycję podziału wawerskich hodonimów ze względu na ich związki z wcześniejszymi nazwami. Autorka szczegółowo zajmuje się rodzajami związków między nowymi a starymi onimami oraz wskazuje kategorie semantyczne, do których odnoszą się aktualne nazwy. Wspomina także o wawerskich hodonimach tworzących kompleksy nazewnicze oraz o tych, które miały służyć budowaniu lokalnej tożsamości. Celem tekstu jest stworzenie podstawy do bardziej szczegółowych badań nad procesami przemianowywania nazw ulic.

O pozycji chrematonomastyki w Skandynawii

Agata Michnowska

Przedmiotem niniejszego artykułu jest dotychczasowy stan badań nad chrematonimami w krajach nordyckich, tj. Danii, Islandii, Norwegii, Szwecji oraz na Wyspach Owczych. Chrematonomastyka, w przeciwieństwie do antro- i toponomastyki, nie ma jeszcze ugruntowanej pozycji wśród nordyckich onomastów. Autorka przedstawia problemy terminologiczne, z którymi mierzą się nordyccy badacze, próbujący ustalić zakres znaczeniowy szwedzkiego terminu övriga namn (‘pozostałe nazwy własne’), używanego przez Skandynawów jako określenia chrematonimów. Opisane zostały propozycje dwóch znanych onomastów skandynawskich (K. Leibring oraz B. Pampa) dotyczące wyznaczenia precyzyjnych podkategorii pozostałych nazw własnych, które w dalszej perspektywie miałyby ułatwić prowadzenie bardziej pogłębionych badań nad tą grupą onimów.

Kosmetonimy we włoskiej prasie męskiej. Analiza językowo-kulturowa

Joanna Ozimska

Przedmiotem rozważań zawartych w artykule są kosmetonimy, nazwy z obszaru chrematonimii marketingowej. Materiał badawczy stanowią nazwy produktów kosmetycznych zaczerpnięte z włoskiej prasy dla mężczyzn. Wyekscerpowany zbiór poddano językowo-kulturowej analizie jakościowej w ujęciu synchronicznym. Badanie pozwoliło zaobserwować występowanie kilku morfemów, niosących znaczenia odwołujące się do troski o ciało oraz sugerujące wykorzystanie naturalnych składników w procesie produkcji. Wykazano występowanie dwóch zasadniczych modeli nazewniczych, bazujących na zonimizowanym członie różnicującym. Analiza semantyczna pozwoliła wyłonić kilka pól znaczeniowych, w których mieszczą się analizowane nomina propria.

Wstęp

Artur Gałkowski, Rafał Zarębski

Problematyka onomastyczna w kręgu zainteresowań Studenckiego Koła Naukowego Italianistów UŁ „ItaliAMO”

Zuzanna Kolbus

Komentarze

Ten post dostępny jest także w języku: angielski