Logopaedica Lodziensia | Nr 7: Interdyscyplinarność logopedii w teorii i praktyce
Opublikowano: 4 grudnia 2023
Rocznik „Logopaedica Lodziensia” powołano z myślą szerzenia najnowszych osiągnięć naukowych i praktycznych z zakresu profilaktyki, diagnozy i terapii zaburzeń komunikacji o różnej etiologii. To pismo interdyscyplinarne, łączące logopedię z takimi dyscyplinami nauki, jak językoznawstwo, medycyna, pedagogika czy psychologia. Obok rozpraw i artykułów o charakterze teoretyczno-metodologicznym i pragmatycznym, w „Logopaedica…” zamieszczane są wypowiedzi polemiczne, a także recenzje polskich i zagranicznych publikacji poświęconych problematyce zaburzeń komunikacji językowej.
Dzięki temu pismo może realizować swoje cele, do których należą: promowanie najnowszej wiedzy, stwarzanie warunków do wymiany myśli naukowej, jak również przedstawianie wartościowych, innowacyjnych rozwiązań praktycznych z zakresu logopedii i dziedzin pokrewnych.
W numerze 7 – “Interdyscyplinarność logopedii w teorii i praktyce”:
Symultaniczno-Sekwencyjna Nauka Czytania® w przedszkolu
Jagoda Cieszyńska-Rożek, Monika Trzeciak
Autorki przedstawiają wyniki badań neurobiologicznych, wskazujących na wpływ wczesnej nauki czytania na rozwój struktur kory mózgowej. W artykule zostały zamieszczone wyniki badań eksperymentalnych, dotyczących efektywności stosowania Symultaniczno-Sekwencyjnej Nauki Czytania® w edukacji przedszkolnej.
Kariera i przeżycia śpiewaka operowego z zaburzeniem płynności mowy
Klaudia Czyszczoń, Robert Dębski, Magdalena Knapek
Niepłynności mówienia w czasie komunikowania się często towarzyszą silne emocje: złość, frustracja, wstyd i strach, jednak nie jest to regułą. Doświadczenie jąkania w dużym stopniu zależy od indywidualnych cech i cech osobowości. Doświadczenia emocjonalne osób jąkających się coraz częściej poddawane są analizie. Zauważalny jest jednak deficyt badań dotyczących doświadczeń osób jąkających się w codziennym kontakcie z muzyką, zwłaszcza na scenie operowej, stąd też w artykule przedstawiono opis kariery i przeżyć śpiewaka operowego.
Sposoby przedstawiania deficytów mowy w przestrzeni filmowej – na wybranych przykładach
Izabela Ejsmunt-Wieczorek
W artykule poruszono ważny społecznie temat dotyczący zaburzeń mowy, także u osób z niepełnosprawnością, oraz metod ich prezentacji w przestrzeni filmowej. Podstawowym celem artykułu jest sposób przedstawienia dysfunkcji w zakresie komunikacji w dziele filmowym. Artykuł próbuje odpowiedzieć na pytania: „czy otoczenie wpływa na rozwój umiejętności komunikacyjnych osób z dysfunkcjami?”, „w jaki sposób dzieło filmowe pokazuje relacje osób z zaburzeniami mowy oraz z niepełnosprawnością w kontaktach z najbliższymi?” oraz „na ile obraz filmowy jest zgodny z opisem naukowym danego zaburzenia?”. Zawarte w artykule rozdziały analityczne poświęcone zostały trzem zaburzeniom oraz wybranym filmom fabularnym, w których aktorzy prezentują umiejętności językowe i komunikacyjne postaci filmowych zmagających się z niepłynnością mówienia, dysfunkcją słuchu oraz mózgowym porażeniem dziecięcym.
Urszula Jęczeń, Olga Rękawek
Niniejszy artykuł poświęcony jest problematyce opisu jako formy wypowiedzi mówionej i pisanej na przykładzie wypowiedzi/tekstów jednego ucznia z niepełnosprawnością w stopniu lekkim. Została w nim przeprowadzona ocena wypowiedzi pisanej na podstawie profilu grafomotorycznego, ocena zasobu leksykalnego oraz ocena struktury wypowiedzi. Analiza wypowiedzi mówionej oparta została na realizacji takich procedur, jak generalizacja zdarzeń, przestrzenność, prezentatywność, atemporalność. Wyniki przeprowadzonych badań potwierdzają obniżoną sprawność ucznia z niepełnosprawnością umysłową w stopniu lekkim w posługiwaniu się opisem zarówno w formie ustnej, jak i pisanej. Niedostatki w realizacji poszczególnych wypowiedzi wynikają ze stanu niepełnosprawności intelektualnej, która ogranicza rozwój sprawności językowych i komunikacyjnych jednostki, ale też wielu innych uwarunkowań.
Propozycja nieantagonistycznego ujęcia bezładu i porządku w giełkocie
Monika Kaźmierczak
Celem artykułu jest przedstawienie innego niż w kategorii „zaburzenia płynności” rozumienia giełkotu, tj. jako złożonego bezładu językowo‑komunikacyjnego. Zaproponowano komplementarne ujęcie zjawisk ładu i be-zładu, nawiązując do nieantagonistycznej mityczno‑religijnej koncepcji kosmosu i chaosu, humanistycznych, w tym lingwistycznych adaptacji teorii chaosu oraz rozważań na temat idei chaosmosu. W polskojęzycznych publikacjach logopedycznych wskazano przykłady ujmowania chaosu i porządku w giełkocie jako sił wzajemnie się warunkujących, nieantagonistycznych. Artykuł wieńczą postulaty otwarcia na (neuro)różnorodność, budowania pomostów pomiędzy różnymi porządkami językowo‑komunikacyjnymi oraz respektowania przez odbiorców wystarczająco uporządkowanego sposobu mówienia, sposobu porozumiewania się osoby z giełkotem.
Aleksandra Krawczyk, Martine Vanryckeghem, Katarzyna Węsierska, Anthony Pak‑Hin Kong, Peixin Xu
W artykule przeanalizowano częstotliwość występowania symptomów jąkania i tzw. zwykłych niepłynności u dwujęzycznych (polsko‑angielskich) dorosłych osób z jąkaniem. Próbki zbierano podczas dialogu, monologu i czytania. Dokonano porównań pomiędzy obydwoma językami. Dodatkowo zbadano związek pomiędzy znajomością języka angielskiego a częstotliwością występowania symptomów jąkania i tzw. zwykłych niepłynności. Celem badania było pogłębienie wiedzy na temat różnic pomiędzy jedno‑ i dwujęzycznymi osobami, które się jąkają. Dane były pozyskiwane podczas sesji online. Uczestnicy najpierw wypełnili angielski test biegłości Cloze. Następnie zbierano randomizowane próbki mowy podczas dialogu, monologu i głośnego czytania w języku polskim i angielskim. Zbadano również korelację pomiędzy wynikami testu Cloze a częstotliwością jąkania i tzw. zwykłych niepłynności w próbkach angielskich. Wszyscy uczestnicy manifestowali więcej przejawów jąkania się w języku angielskim niż polskim podczas dialogu. Uczestnicy jąkali się bardziej w języku angielskim w co najmniej jednym zadaniu (dialog, monolog lub czytanie). Siedemdziesiąt jeden procent uczestników prezentowało podwyższony poziom tzw. zwykłych niepłynności w tym języku podczas dialogu i monologu. U większości uczestników objawy jąkania się i tzw. zwykłych niepłynności były bardziej nasilone w języku angielskim w porównaniu z polskim. Wyniki sugerują, że biegłość językowa może mieć związek z częstotliwością występowania objawów jąkania się i tzw. zwykłych niepłynności. W celu podejmowania decyzji klinicznych związanych z zaburzeniami płynności mowy w populacjach dwujęzycznych podczas diagnozy istotne jest dokonanie oceny w obu językach.
Krystian Manicki
Artykuł podejmuje próbę zarysowania problematyki terapii grupowej chorych z afazją. Autor czerpie z własnych doświadczeń klinicznych. Część wstępna stanowi wprowadzenie do tematyki zaburzeń afatycznych z uwzględnieniem zagadnień terminologicznych oraz odniesieniem do kwestii epidemiologicznych. Dalej środek ciężkości zostaje przesunięty na grupową terapię logopedyczną osób z afazją. Istotne miejsce zajmuje tu zestawienie głównych możliwości i ograniczeń, jakie potencjalnie niesie ze sobą taka terapia w zależności od rodzaju grupy, a także dyskusja z niektórymi założeniami. W kolejnej części autor – logopeda na co dzień pracujący z hospitalizowanymi pacjentami zmagającymi się z zaburzeniami afatycznymi – omawia propozycje czterech terapeutycznych sesji zajęciowych, które miał sposobność zrealizować w swojej praktyce klinicznej. Zakończenie podsumowuje kluczowe ustalenia i przynosi garść odautorskich refleksji.
Oddychanie a głos i jego prawidłowa emisja
Renata Marciniak-Firadza
Powstawanie prawidłowego głosu wymaga m.in. odpowiedniej techniki jego emisji, na którą składa się właściwy sposób oddychania, fonacji i artykulacji, ich wzajemna koordynacja oraz prawidłowa czynność przestrzeni rezonacyjnych. Zadaniem oddechu w prawidłowej emisji jest ożywienie i podtrzymywanie dźwięku, nadawanie mu siły i pełni brzmienia lub przeciwnie – delikatności i łagodności. Prawidłowy oddech jest najlepszym masażem dla fałdów głosowych, ponieważ mięśnie oddechowe, mięśnie krtani, gardła i jamy ustnej są od siebie uzależnione. Jeżeli mięśnie oddechowe będą niepełnosprawne, to mięśnie krtani wykazywać będą wzmożone napięcie i nadmierny wysiłek. Oddychanie jest niezbędne do wydobycia dźwięku, ponieważ bez ruchu powietrza nie byłaby możliwa fonacja i nie byłoby środowiska dla rozchodzenia się fali akustycznej. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na znaczenie oddychania dla prawidłowej emisji głosu oraz wskazanie zarówno wyznaczników (cech) właściwego oddychania, jak i nawyków oddechowych utrudniających prawidłową emisję głosu.
Rafał Młyński
Wpływ chorób endokrynologicznych, metabolicznych i choroby refluksowej na zaburzenia głosu
Paulina Muras
Głos to podstawowe narzędzie komunikacji, na którego barwę czy jakość mogą wpływać schorzenia metaboliczne lub endokrynologiczne oraz choroba refluksowa. Otyłość to nieprawidłowe lub nadmierne nagromadzenie się tłuszczu, stanowiące zagrożenie zdrowotne. Zmiany zachodzące w organizmie z uwagi na odkładanie się tłuszczu prawdopodobnie przyczyniają się do wystąpienia „oddechowych objawów otyłości”, takich jak świszczący oddech czy duszność. Temat wpływu otyłości na głos wymaga dalszych badań. Cukrzyca to metaboliczna choroba przewlekła, w przebiegu której trzustka nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny lub gdy organizm nie może jej skutecznie wykorzystać. Wskazuje się, iż osoby chore, ze słabą kontrolą glikemii oraz z neuropatią, cechują się istotną różnicą w ocenie głosu. Choroba refluksowa jest przewlekłym schorzeniem charakteryzującym się przemieszczaniem się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku (GERD) lub też gardła czy krtani (LPRD). Wskazuje się, iż istnieją zmiany w jakości głosu u pacjentów zmagających się z chorobą refluksową w porównaniu z osobami zdrowymi. Niedoczynność oraz nadczynność tarczycy to schorzenia spowodowane zaburzoną produkcją hormonów przez ten gruczoł. W ich przebiegu może dojść do powiększenia tarczycy, a tym samym zwężenia strun głosowych i wystąpienia dysfonii. Temat ten wymaga dalszych badań. Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest najczęstszym zaburzeniem hormonalnym u kobiet w wieku rozrodczym. Wyniki analizowanych badań dotyczących korelacji pomiędzy PCOS a zaburzeniami głosu nie są zgodne. Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi i podkreślenie, jak ogromny wpływ na narząd ludzkiego głosu wywierają jednostki chorobowe, z jakimi zmaga się człowiek w XXI wieku.
Magdalena Olempska-Wysocka
W artykule podjęto problematykę funkcjonowania poznawczego dzieci z niedokształceniem mowy o typie afazji. Zwrócono uwagę na bardzo duże zróżnicowanie tej grupy dzieci, uzależnione w znacznej mierze od głębokości i rozległości zaburzeń neurologicznych w aspekcie ruchowym i/lub percepcyjnym. Przedstawiono istotne z tego punktu widzenia modele i teorie dotyczące procesów pamięciowych, które mogą stanowić wyjaśnienie trudności w funkcjonowaniu poznawczym, symptomatycznych dla dzieci z niedokształceniem mowy o typie afazji.
Jurek Olszewski
Na podstawie prawidłowo zebranego wywiadu i badania przedmiotowego można określić charakter zawrotów głowy jako układowe, związane z uszkodzeniem części obwodowej układu równowagi lub nieukładowe, związane z dysfunkcją części ośrodkowej układu przedsionkowego. Jest to istotne, gdyż ukierunkowuje kolejność konsultacji oraz determinuje określone wskazania do hospitalizacji w oddziale otolaryngologii lub neurologii.
W artykule przedstawiono przypadek pacjentki przyjętej do kliniki w trybie planowym w celu uzupełnienia diagnostyki otoneurologicznej i audiologicznej. Z wywiadu oraz dostępnej dokumentacji medycznej wynikało, że ostre dolegliwości pod postacią zawrotów głowy i zaburzeń równowagi pojawiły się po raz pierwszy w życiu mniej więcej miesiąc wcześniej, w trakcie wykonywania prac porządkowych. Wówczas zaniepokojona rodzina wezwała zespół ratownictwa medycznego, który na podstawie zaistniałych objawów, podejrzewając zatrucie domowymi chemicznymi środkami czystości, skierował i przewiózł pacjentkę do Oddziału Toksykologii Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi.
Po wykonaniu badania przedmiotowego otorynolaryngologicznego oraz badań diagnostycznych, w tym laboratoryjnych, audiologicznych, otoneurologicznych oraz obrazowych, rozpoznano: zawroty głowy pochodzenia mieszanego ze skompensowanym zmniejszeniem pobudliwości lewego błędnika, obustronne odbiorcze uszkodzenie słuchu stopnia umiarkowanego, szumy uszne lewostronne.
Tradycyjna a nowa diagnoza zaburzeń realizacji fonemów. Propozycja analizy
Danuta Pluta-Wojciechowska
W artykule autorka porównuje dwa modele diagnozy zaburzeń realizacji fonemów, jakie są obecne w polskiej logopedii. Wskazuje kilka kategorii analizy, które umożliwiają odnalezienie różnic pomiędzy dwoma odmiennymi sposobami postępowania diagnostycznego. Przedstawione rozważania uwzględniają dwie główne koncepcje dyslalii – tradycyjną i nową. Należy przy tym zauważyć, że ostatnie doniesienia wskazują na występowanie jeszcze innego sposobu prowadzenia diagnozy czy terapii logopedycznej, a mianowicie modelu tradycyjnego „pudrowanego”, w którym wprowadza się do schematu tradycyjnego wyjęte z nowej koncepcji dyslalii wątki.
Katarzyna Sedivy-Mączka
Możliwości porozumiewania się wpływają na jakość i komfort życia. Ważnym problemem jest sposób komunikacji niemówiących osób z autyzmem i dobór odpowiednich narzędzi do przekazywania myśli. Przedstawione w artykule badanie pilotażowe wskazuje na konieczność zgłębienia analizy porozumiewania się – za pomocą pisma – dzieci niemówiących, które nie rozpoczęły jeszcze nauki w szkole. Badani wykazywali znaczne ograniczenia w sposobie zapisywania, ale też widoczny był potencjał zastosowanego narzędzia w zakresie wypowiadania się. Zaburzony plan ruchu ogranicza możliwość mówienia oraz sprawność manualną, co przekłada się na ruchy ręki przy zapisywaniu. Dzięki pismu dzieci otrzymały szansę wypowiadania się w sposób swobodny, chociaż bez użycia głosu.
Wykorzystanie metody “Nonviolent Communication” (NVC) w terapii głosu zaburzonego
Mateusz Szurek
Komunikacja interpersonalna odgrywa kluczową rolę w procesie terapeutycznym. Posiadanie podstawowej wiedzy dotyczącej zasad dobrej komunikacji może znacząco poprawić jakość terapii. Metoda Nonviolent Communication (NVC) opiera się na zasadach aktywnego słuchania, wyrażania uczuć, potrzeb i próśb, formułowania czystych obserwacji oraz konstruktywnej informacji zwrotnej. Wykorzystanie tej metody w terapii pacjentów z zaburzeniami głosu pozwala na identyfikację ich potrzeb, personalizację procesu terapeutycznego oraz skuteczne osiąganie celów terapii. Nonviolent Communication przyczynia się do rozwoju umiejętności komunikacyjnych w celu sprawniejszego przekazywania informacji dotyczących aspektów związanych z procesem rehabilitacji. Stosowanie tej metody i jej dalszy rozwój mogą przyczynić się do większego zrozumienia i wykorzystania jej potencjału w obszarze terapii głosu zaburzonego, przynosząc korzyści zarówno dla pacjentów, jak i terapeutów.
Proces komunikowania się pacjenta po laryngektomii całkowitej. Studium przypadku
Daria Ślęzak
W niniejszym artykule przedstawiono kompleksowe omówienie zagadnień związanych z rakiem krtani, jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych rejonu głowy i szyi. Omówiona została rola czynników genetycznych, środowiskowych oraz szkodliwego stylu życia w rozwoju tej choroby. Przedstawiono zarówno chirurgiczne, jak i niechirurgiczne metody leczenia raka krtani. Szczególną uwagę poświęcono zabiegowi laryngektomii całkowitej. W dalszej części artykułu omówiono możliwości komunikacji werbalnej i niewerbalnej pacjentów po operacyjnym usunięciu krtani oraz opisano procedurę badawczą i studium przypadku pacjenta po laryngektomii całkowitej.
Urojeniowy typ schizofazji. Na przykładzie analizy tekstów schizofatycznych
Tomasz Woźniak
Schizofazję zwykle kojarzy się z niespójnością wypowiedzi w jej wymiarach semantycznym i formalno‑gramatycznym. Artykuł podnosi kwestię niespójności pragmatycznej tekstu i zawiera propozycje włączenia do spektrum schizofazji także wypowiedzi odnoszących się do urojeń. Zawarte w artykule przykłady analiz wypowiedzi osób cierpiących na schizofrenię, dokonane za pomocą skal do oceny schizofazji (TLC, KSOS) potwierdzają tę tezę.
Komentarze
Ten post dostępny jest także w języku: angielski
