Futro z czcigodnej padliny… Volksstück od Nestroya do Fassbindera

Opis produktu

W publikacji autorka podejmuje temat rozwoju gatunku Volksstück ze szczególnym uwzględnieniem jej współczesnych kontynuacji w dramaturgii niemieckojęzycznej XX w. Nacisk kładzie przy tym zwłaszcza na refleksję dotyczącą XX-wiecznej odmiany gatunku – na realistyczny, zaangażowany dramat będący narzędziem społecznej krytyki. Jednocześnie Czytelnik ma szansę zapoznać się ze znaną, dotąd w Polsce jedynie w zarysie, historią XIX-wiecznej Volksstück i Volkstheater, które stanowią podłoże dla każdej późniejszej próby odniesienia do konwencji tego gatunku.

Dla niemieckojęzycznej literatury i teatru Volksstück (dosł. sztuka ludowa) to zdecydowanie więcej niż jedynie forma literacka, czy tradycja teatralna, to niemalże pewien sposób myślenia i egzystowania w sieci społecznych relacji. Ten niezwykle elastyczny gatunek, którego trwanie opiera się na szeroko pojętych „transfuzjach” zachodzących między teatrem a społeczeństwem, odzwierciedla złożoną sieć kulturowych powiązań i zależności. Innymi słowy, Volksstück to swego rodzaju fenomen kulturowy, stąd opisywanie jej jedynie z perspektywy stricte literaturoznawczej, bez uwzględniania szerszego kontekstu społecznego, politycznego, a nawet ekonomicznego, jest niemożliwe.

Ze Wstępu

Komentarze

Spis treści

Wstęp 7

I. VOLKSSTÜCK JAKO GATUNEK LITERACKI 11
1. Volksstück, czyli suma sprzeczności. Wprowadzenie do problematyki gatunku 11
1.1. Vox populi, vox dei. W poszukiwaniu ludu – w poszukiwaniu Volksstück 13
1.2. Przyjemne czy pożyteczne? Filozofii antynomii ciąg dalszy 21
2. Historyczny mélange 24
2.1. Hanswurst Super Star – bohater gotowy na wszystko 34
2.2. Niepojęte czary 39
2.3. Świat Nestroyem pisany 46
3. Sinusoida upadku i odnowy. Stań badań 57
3.1. Anzengruber vs operetka 58
3.2. Nad Izarą i Sprewą 65
3.3. Volksstück – sługa wielu panów 67
3.4. Brakujące ogniwo 71
3.5. Never ending story? 73

II. KRYTYCZNA VOLKSSTÜCK. PRÓBY ODNOWY GATUNKU W PIERWSZEJ POŁOWIE XX WIEKU 81
1. Tempo i przyjemność – wspaniałe straszne lata 20. 81
2. Krytyczne przedtakty. Pionierzy czy uzurpatorzy krytycznej Volksstück? 94
3. „Moją ojczyzną jest lud!” Ödön von Horváth – świadek koronny swoich czasów 105
3.1. (Anty-)Volksstück 109
3.1.1. Horváth Nestroyem podszyty(?). Dyskusje z tradycją 115
3.1.2. Bohater bez właściwości. Produkt – przedmiot – towar 118
3.1.3. Copy & past. Podmioty żargonem mówione 120
3.2. Zrób to sam – rozpoznaj sam siebie! Publiczność i katharsis 124
3.3. „Literacka radiologia”. (Anty-)Volksstück jako dramat społeczno-politycznej denuncjacji 126
3.3.1. Państwo – organ ścigania, fabryka ideologii 129
3.3.2. Filozofia inflacji 137
3.3.3. Opowieści z bestiarium, czyli drobnomieszczański kanibalizm 148
3.4. Śmieszne tragedie 157
4. Brechta dialektyka pana i niewolnika. Volksstück jako realistyczna sztuka dla ludu 162
4.1. Spostrzeżenia o Volksstück – recepty odnowiciela czy mikstury znachora? 164
4.2. (Nie)ideologiczna, (nie)polityczna komedia marksisty Brechta 171
4.2.1. „Kto kogo?” Heglowsko-leninowskie spartakiady pana i sługi 172
4.2.2. Sztuka dydaktyczna a burżuazyjna komedia dla ludu 179

III. NOWA VOLKSSTÜCK. DRAMAT PROWOKACJI DRUGIEJ POŁOWY XX WIEKU 185
1. „Sztuka jest martwa, nie zjadajcie tego trupa!” Rewolucyjne mariaże Volksstück 185
1.1. Volksstück – „…gatunek sam dla siebie”? 192
2. Replay team – wszystkie bękarty Fleißer i Horvátha 202
2.1. Widz – wolny strzelec z rogami. Martina Sperra polowania na jelenia 204
2.2. Rainer Werner Fassbinder – pesymistyczne kolaże, czyli trening dla intelektualisty 213
2.3. Franz Xaver Kroetz i Volksstück z bożej łaski? 222
3. Nibylandia-Austria. Teatr szoku na „Wyspie Błogosławionych” 234
3.1. Groteska-makabreska. Wolfgang Bauer i ludowy teatr okrucieństwa 238
3.2. Peter Turrini – teatr w centrum społeczeństwa 247
3.2.1. Austriackie ekshumacje 256
3.2.1.1. Szlachetne szlachtowanie w sto osiemdziesiąt uderzeń na minutę 259
3.2.1.2. (Nie)produktywne szczury 267
3.2.2. Normalne katastrofy 275
3.3. Felix Mitterer – „grający do kotleta”? 278
3.4. Werner Schwab i topienie ludu w chlewie 289
4. Telewizja – nowy teatr dla ludu? 299

Zakończenie 307
Zusammenfassung 319
Bibliografia 321
Nota bibliograficzna 339
Indeks osobowy 341

Komentarze