Darowizna remuneratoryjna w rzymskim prawie pandektowym i XIX-wiecznym ustawodawstwie niemieckim

Opis produktu

Prezentowana monografia naukowa jest poświęcona darowiźnie remuneratoryjnej (wynagradzającej, odwdzięczającej) rozumianej jako przysporzenie dokonane z wdzięczności za wyświadczone darczyńcy dobrodziejstwo lub wykonaną na jego rzecz przysługę. Prawna konstrukcja tej darowizny ma długą i skomplikowaną historię, której efektem jest powstałe w średniowieczu, obecne w procesie recepcji prawa rzymskiego oraz aktualne do dziś przekonanie o jej kontrowersyjnej, podwójnej – lukratywno-obciążliwej – naturze. Istotne znaczenie w historyczno-prawnej dyskusji na ten temat odegrała interpretacja źródeł prawa rzymskiego, w szczególności rozstrzygnięć Papiniana, Paulusa i Ulpiana. Przedmiotem publikacji jest analiza koncepcji dotyczących natury donatio remuneratoria, obecnych w dyskursie prowadzonym w dziewiętnastowiecznej niemieckiej nauce prawa, głównie wśród przedstawicieli szkoły historycznej i pandektystów. Dokonana w książce wykładnia historyczna § 534 BGB i art. 902 k.c. może zainteresować nie tylko romanistów oraz historyków prawa, lecz także dogmatyków prawa cywilnego.

Komentarze

Spis treści

Zagadnienia wstępne 9
Darowizna remuneratoryjna 9
„XIX-wieczne ustawodawstwo niemieckie” 14
„Rzymskie prawo pandektowe” 19
Problemy badawcze 20

Rozdział 1. Darowizna remuneratoryjna w literaturze i prawie do XIX w. 23
1.1. Etyczno-prawne aspekty darowizny remuneratoryjnej 24
1.1.1. Arystoteles i Seneka 24
1.1.2. Święty Tomasz z Akwinu 31
1.2. Dwoista natura darowizny remuneratoryjnej 36
1.3. Donatio remuneratoria i antyczne prawo rzymskie 40
1.4. Recepcja prawa rzymskiego 45
1.5. Darowizna remuneratoryjna w Landrechcie Pruskim 54
1.5.1. Definicja 55
1.5.2. Forma 62
1.5.3. Odwołanie 65
1.6. Podsumowanie 74

Rozdział 2. Pandektowa i ustawodawcza definicja darowizny remuneratoryjnej. Papinian (D. 39,5,27) 77
2.1. Darowizna w teorii Savigny’ego 77
2.1.1. Trzy właściwości darowizny 82
2.1.2. Darowizna remuneratoryjna 87
2.2. Akty prawne i projekty ustawodawcze 93
2.3. Projekt drezdeński 98
2.4. Pierwsza Komisja kodyfikacyjna BGB 102
2.5. Papinian (D. 39,5,27) – remuneracja za zwyczajowo płatne usługi 103
2.6. Podsumowanie 118

Rozdział 3. Pandektowa i ustawodawcza konstrukcja odwołania darowizny remuneratoryjnej. Paulus (D. 39,5,34,1) 121
3.1. Odwołanie darowizny w teorii Savigny’ego 122
3.1.1. Przyczyny szczególnej natury 123
3.1.2. Niewdzięczność obdarowanego 128
3.2. Paulus – remuneracja za uratowanie życia 130
3.2.1. Digesta (D. 39,5,34,1) 131
3.2.2. Sententiae Receptae (Paulus, 5,11,6) 132
3.3. Paulus – trzy płaszczyzny naukowego dyskursu 134
3.3.1. Prawny charakter remuneracji 135
3.3.2. Insinuatio 138
3.3.3. Revocatio 150
3.4. Akty prawne i projekty ustawodawcze 156
3.5. Projekt drezdeński 165
3.5.1. Odwołanie darowizny z powodu niewdzięczności obdarowanego 166
3.5.2. Odwołanie darowizny remuneratoryjnej z powodu niewdzięczności obdarowanego 169
3.6. Podsumowanie 172

Rozdział 4. Naturalis obligatio ad remunerandum i obowiązek wdzięczności. Ulpian (D. 5,3,25,11) 175
4.1. Odwołanie darowizny remuneratoryjnej w Pierwszej Komisji kodyfikacyjnej BGB 176
4.2. Ulpian (D. 5,3,25,11). Obligatio naturalis 183
4.2.1. Naturalis obligatio ad remunerandum 187
4.2.1.1. Debitum naturale 189
4.2.1.2. Dar wzajemny (antidoron) a obowiązek remuneracji 196
4.2.2. O obowiązku wdzięczności 203
4.2.2.1. F.C. von Savigny (1779–1861) 203
4.2.2.2. B. Windscheid (1817–1892) 206
4.2.2.3. A. von Brinz (1820–1887) 210
4.2.2.4. E.I. Bekker (1827–1916) 212
4.2.2.5. H. Dernburg (1829–1907) 216
4.3. Varia 217
4.4. Podsumowanie 222

Rozdział 5. Odwołanie darowizny z powodu niewdzięczności obdarowanego w BGB. Darowizna remuneratoryjna w świetle §534 BGB oraz art. 902 k.c. 225
5.1. Odwołanie darowizny z powodu niewdzięczności obdarowanego w Drugiej Komisji kodyfikacyjnej oraz w BGB 226
5.2. Paragraf 534 BGB 234
5.3. Prawo niemieckie 239
5.4. Prawo polskie 243
5.4.1. Kodeks zobowiązań 245
5.4.2. Kodeks cywilny 252
5.5. Podsumowanie 261

Zakończenie 263
Wykaz źródeł 273
Źródła prawa rzymskiego 273
XIX-wieczne akty prawne i projekty ustawodawcze 276
Źródła prawa polskiego 279
Bibliografia 281

Komentarze