David Hume

Opis produktu

Nie ulega wątpliwości. że jeszcze w XVII i XVIII wieku obecność pierwiastków teologicznych była w filozofii czymś zrozumiałym i niekontrowersyjnym. Na dobrą sprawę nie kwestionowano jej i nie problematyzowano, a jeśli już, to domagano się krwawej filozoficznej rewolucji, skutkującej, jak u Holbacha czy La Mettriego, radykalnym usunięciem całości dyskursu teologicznego poza obszar filozofii. Tym, co czyni Hume’a filozofem interesującym na tle standardowych oświeceniowych ateistów, jest zrozumienie – protonietzscheańskie w swoim charakterze – że odrzucenie Boga musi mieć konsekwencje epistemologiczne i ontologiczne. Jako filozof jest on świadomy czegoś, co nazwałem episteologią, czyli przekonaniem, że Bóg stanowi przede wszystkim najwyższą wartość epistemiczną, na której i wokół której zbudowane były fundamenty bez mała wszystkich klasycznych systemów filozoficznych nowożytnej Europy. Czym jest w tym kontekście wartość? Gwarantem sensowności  podstawowych epistemologicznych i ontologicznych pojęć filozoficznych: prawdy, korespondencji, uzasadnienia, bytu, celu itd. Dzięki niej koncepcje filozoficzne stają się spójnymi, jednorodnymi systemami. Humowska krytyka siedemnastowiecznej filozofii to potwierdza. Jeśli bowiem, jak proponuje Hume, usuniemy z filozofii pojęcie Boga, to spójna dotychczas wizja świata ulegnie zburzeniu, a postrzeganie rzeczywistości straci przyrodzoną – jak sądzili Descartes i Leibniz – jasność i wyraźność.

Tomasz Sieczkowski

Komentarze

Spis treści

Wykaz skrótów 9
Wstęp 11
Episteologia 11
Niektóre źródła filozofii Hume’a 13
Przegląd zawartości 15
Kilka wyjaśnień 18
Podziękowania 20

Część I. EPISTEOLOGIA 23
Wprowadzenie 25
Rozdział I. Uwagi o aksjologii i języku 29
Rozdział II. Źródła poznania 37
1. Uwagi wstępne 37
2. Descartes 38
3. Leibniz, Malebranche, Spinoza 40
4. Lockowska propozycja aposterioryczna i krytyka natywizmu 42
5. Aprioryczne dowody na istnienie Boga 45
6. Podsumowanie 53
Rozdział III. Metoda 55
Rozdział IV. Poznanie i jego przedmiot 67
1. Proces poznawczy 67
2. Przedmiot poznania 73
3. Świat zewnętrzny 78
Rozdział V. Podmioty poznania 81
1. Podmiot 81
2. Inny 91
Rozdział VI. Episteologiczna idea wiedzy i jej transformacje 95
1. Krótka historia dewaluacji 95
2. Jedność, zupełność i systemowość wiedzy 101
3. Problem kryterium prawdziwości 107
4. Kwestia usprawiedliwienia 114
5. Religijno-etyczny ideał wiedzy 118

Część II. HUME 123
Rozdział I. Humowska krytyka prób naukowej obiektywizacji teologii 125
1. Wprowadzenie 125
2. Zamysł krytyczny Hume’a 128
3. Teologia naturalna 134
3.1. Uwagi wstępne 134
3.2. Ateistyczne implikacje Traktatu o naturze ludzkiej 138
3.3. Qui pro quo Dialogów o religii naturalnej 141
3.4. Krytyka teologii naturalnej a priori 146
3.5. Krytyka teologii naturalnej a posteriori 155
3.6. Odnalezienie przesłanek apriorycznych teologii naturalnej a posteriori 161
4. Krytyka teologii objawionej 162
4.1. Uwagi wstępne 162
4.2. O cudach 164
4.3. Pozostałe aspekty religii objawionej 170
5. O szkodliwości religii dla moralności 172
6. Kwestia (fi)deizmu 178
7. Podsumowanie 181
Rozdział II. Geografia umysłu 183
1. Traktat o naturze ludzkiej i Badania dotyczące rozumu ludzkiego 183
2. Metodologia przedsięwzięcia kartograficznego 188
3. Impresje i idee jako percepcje umysłu 192
4. Różnica między percepcjami 195
5. Copy thesis 199
6. Przesłanki wiedzy 201
7. Istnienie zewnętrzne 205
8. Analiza przyczynowości. „Krytyka indukcji” 210
9. Nawyk i przeświadczenie: naturalizacja teorii poznania 215
10. Podwładze wyobraźni: zmysłowość, pamięć, rozum. Idea woli 218
11. Umysł 226
12. Idea tożsamości osobowej 229
13. Konkluzja: od „ja” episteologicznego do „ja” społecznie afektywnego 233

Zakończenie. Antyteologizm, sceptycyzm i naturalizm 239
Bibliografia 247

Komentarze