Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica | Tom 56: Dyskursy internetowe a norma
Opublikowano: 10 stycznia 2023
Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica jest rocznikiem naukowym, otwartym na różne teorie lingwistyczne i punkty widzenia, w którym są publikowane oryginalne artykuły w języku polskim lub w języku angielskim ze wszystkich dziedzin językoznawstwa: ogólnego i szczegółowego, wewnętrznego i zewnętrznego, teoretycznego i stosowanego, współczesnego i historycznego. Szczególnie ważne miejsce w czasopiśmie zajmują publikacje poświęcone językoznawstwu polonistycznemu i slawistycznemu. Oprócz artykułów tematycznych, na łamach Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica publikowane są też recenzje językoznawczych polskojęzycznych prac naukowych oraz artykuły w dziale Varia.
Redaktor naczelną czasopisma jest Prof. UŁ, dr hab. Ewa Szkudlarek-Śmiechowicz.
W numerze “Dyskursy internetowe a norma”:
Język w dyskursach internetowych i językowo-komunikacyjne normy, zasady, reguły…
Małgorzata Kita
Artykuł ma charakter przeglądowy, dotyczy językoznawczej refleksji nad językiem w internecie w kontekście norm, zasad, reguł mających regulować jego używanie. Internet to środowisko komunikacyjne, w którym rola języka pozostaje ważna. Jest zbudowany z tekstów sensu stricto, językowych, i sensu largo, innomodalnych i różnomodalnych. Teksty zaś, osadzone w kontekstach, tworzą dyskursy. Językoznawcy wielokrotnie stawiają badawcze pytania o jakość języka dyskursów w internecie, o zgodność z normami poprawności językowej. Interesujące staje się pytanie o zasadność wprowadzenia pojęcia językowej normy internetowej. Autorka wymienia koncepcje dotyczące zasad języka w użyciu, które są szersze niż normy poprawności językowej lub tylko gramatycznej. Zasadne jest potraktowanie ich jako narzędzi do badań nad normatywnymi i jakościowymi aspektami językowej komunikacji w internecie. W niektórych przypadkach należy jednak dokonać modyfikacji i aktualizacji takich norm, zasad, reguł, by stały się operacyjne wobec dyskursów internetowych.
Internet Communication and Language Dynamics and Norm
Ewa Szkudlarek-Śmiechowicz
The purpose of the research the results of which are presented in the article is to show the language dynamics taking place under the influence of internet communication and in internet communication, on the example of selected syntax structures representing two mechanisms contributing to language dynamization, namely substitution and multiplication. In the article, based on quantitative corpus research in a diachronic approach, impact of internet communication, with observable distortion of the language standard, on the general standard Polish language is proven. An example of that impact is variability of the syntax structures selected for the research in scientific texts, that is in texts representing the highest correctness standards, subject to multiple linguistic corrections.
Katarzyna Burska
The aim of the article is to show the way colloquial language, first of all, lexis and phraseology, can be used to build a communicative community with its audience on YouTube. The material basis is the statements by Paulina Mikuła promoting the use of the correct Polish language among Internet users from 50 randomly selected episodes broadcast on the channel “Mówiąc Inaczej” [“Speaking Differently”]. The author has analyzed which colloquialisms and in what situations the videoblogger uses. Using lexis and colloquial phraseology, referring to examples from everyday life and not avoiding vulgar and offensive words are deliberate and conscious elements of creating an image by a youtuber.
Leksem Internet jako przedmiot rozważań ortograficznych
Bartłomiej Cieśla
W artykule przedstawiono rozważania normatywne dotyczące pisowni leksemu Internet. Przegląd konkretnych rozstrzygnięć i opinii publikowanych na łamach słowników, internetowych poradni językowych oraz książek popularyzujących wiedzę o języku polskim poprzedzony jest przytoczeniem najważniejszych informacji na temat własności komunikacyjnych medium, a także wskazaniem ogółu problemów poprawnościowych związanych z użyciem słowa. Przyjęty tok rozważań zmierza do wskazania słabych punktów proponowanych rozstrzygnięć, które — zdaniem autora — wymagają uszczegółowienia bądź modyfikacji, po to by mogły być skutecznie stosowane przez użytkowników języka.
To pewnie jakiś rablador pisał — o funkcjach odstępstw od normy językowej w dyskursie internetowym
Katarzyna Jachimowska
Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na funkcje błędów językowych rozpowszechnianych przez internet, wskazanie na sieć ich powiązań oraz odpowiedź na pytanie, jakie wartości niosą ze sobą nienormatywne zachowania komunikacyjne, które są świadome i funkcjonalne. Punktem wyjścia rozważań uczyniono jeden błąd językowy, a wybrana metoda naukowa (studium przypadku) ma na celu rozwiązanie sformułowanych wcześniej problemów badawczych i opis wybranego wycinka internetowej przestrzeni. Przedmiotem badań jest zjawisko wzajemnych relacji sieciowych wraz z ich egzemplifikacjami uwikłanymi kontekstualnie. Analiza jakościowa wskazała na różne funkcje świadomego naruszenia normy. Omówione przykłady nienormatywnych zachowań komunikacyjnych, będące reakcją na „oczywisty błąd pisarski”, służyły zabarwionej ironicznie lub/i humorystycznie grze słownej, refleksji metajęzykowej, pośredniej charakterystyce działań ministra i jej krytyce, prowokacji, zwróceniu uwagi odbiorcy na normę językową i konieczność jej przestrzegania.
Interpunkcja w przestrzeni internetowej w opinii studentów
Małgorzata Bortliczek
Artykuł przedstawia wyniki analizy forum dyskusyjnego poświęconego przyczynom ignorowania interpunkcji w tekstach współcześnie redagowanych przez Polaków. W trakcie analizy wyłonione zostały trzy kategorie głosów, w obrębie których plasowały się opinie forumowiczów — uczestników autorskiego kursu internetowego typu MOOC: 1. Demaskacja edukacji; 2. Technologie informacyjno-komunikacyjne jako podstawa upowszechniania się uproszczonego pisarstwa; 3. Mity na temat (nie)znajomości interpunkcji. Respondenci w obu współczesnych przestrzeniach komunikacyjnych (online i offline) odnotowują zarówno obecność normy interpunkcyjnej (komunikacja oficjalna, wzorcowa), jak i ignorowanie zasad interpunkcyjnych (komunikacja nieoficjalna w mediach społecznościowych).
Nazwy blogów a norma ortograficzna w zakresie stosowania wielkich i małych liter
Agnieszka Banach
W niniejszym artykule analizie poddany został sposób zapisu nazw polskich blogów tematycznych w kontekście stosowania wielkich i małych liter. Ich autorzy sięgają po jedną z pięciu opcji: zapis zgodny z polską normą ortograficzną — pierwszy człon wielką literą, zapis zgodny z angielską normą ortograficzną — wszystkie człony wielkimi literami, złamanie wszystkich zasad ortograficznych — wszystkie człony małymi literami, zapis wszystkich członów wersalikami lub zapis nieszablonowy. Ukazuje to brak jednoznacznych reguł dotyczących pisowni w przestrzeni wirtualnej. W artykule podjęto również próbę wskazania motywacji blogerów oraz funkcji, jakie mogą pełnić poszczególne formy zapisu.
Anna Pilińska
Przedmiotem rozważań zawartych w artykule są derywaty ekspresywne, których podstawami są nazwy urzędów (np. burmistrz — burmistrzunio), stanowisk administracyjnych (np. naczelnik — naczelniozo) i funkcji polityczno-społecznych (np. radna — radmistrzyni). Na materiał zebrany na potrzeby analizy słowotwórczej składają się wyłącznie nazwy pospolite. Nadrzędnym celem rozważań jest pokazanie bogactwa wykładników formalnych służących wartościowaniu nazw stanowisk i funkcji skupionych wokół samorządu terytorialnego i administracji państwowej.
Przekroczenie normy językowej w memach internetowych jako strategia perswazji
Marta Wójcicka
Mem internetowy to funkcjonujący przede wszystkim w przestrzeni internetu multimodalny gatunek mowy, oparty na intertekstualności, wielokrotnie powielany i rozprzestrzeniany (Wójcicka 2019: 24), który pełni głównie funkcje perswazyjno-ludyczne. Celem niniejszego artykułu jest analiza: 1) memów, których tematem jest przekroczenie normy językowej przez bohaterów memu, oraz 2) zasad tworzenia memów ukazujących przekroczenie normy językowej przez aktorów sceny politycznej lub zwykłych obywateli. Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytania: 1) Jakie elementy językowe spoza przyjętej normy (zarówno wzorcowej, jak i użytkowej) są ukazywane w memach? 2) Jaki obraz bohatera wyłania się z jego wypowiedzi usytuowanych poniżej normy językowej? 3) Jaki autowizerunek kreuje nadawca memu, piętnując nieprawidłowe użycie języka przez bohatera? 4) Jakie są funkcje memów ukazujących wypowiedzi spoza normy językowej?
Memobłędy jako forma ekspresji językowej internautów
Martyna Boch, Katarzyna Doboszyńska-Markiewicz
Artykuł ukazuje memobłędy jako funkcjonalne odstępstwa od normy językowej na różnych jej poziomach — ortograficznym, ortofonicznym, fleksyjnym, składniowym i słowotwórczym. Internauci tworzą tego typu wyrażenia jako narzędzie zjadliwej krytyki znanych osób lub grup społecznych, lecz także po to, aby przekazać trudne do wyrażenia w komunikacji pośredniej stany emocjonalne (np. nieszkodliwą zazdrość za pomocą słowa zazdraszczam). Memobłędy mogą być uznawane za odrębne memy kultury (w rozumieniu Dawkinsa), ponieważ przejawiają takie ich cechy, jak zaraźliwość, dialogiczność czy hiperbolizacja rzeczywistości. Niektóre opuszczają memosferę i przedostają się do potocznego języka mówionego (np. madka, ten uczuć, odzobaczyć), nie stanowią jednak większego zagrożenia dla jego poprawności.
Miejsce błędów w opisie gatunków internetowych
Martyna Szczepaniak
W artykule prezentuję miejsce błędów w opisie gatunków internetowych. Wychodząc od opisów gatunkowych tworzonych przez innych badaczy, wskazuję na to, w jakich gatunkach kwestia błędów językowych się pojawia, a w jakich jest pomijana. Zwracam przy tym uwagę przede wszystkim na to, jak jest opisywana. Prezentuję cechy definicji i opisów gatunkowych, które implikują obecność błędów w analizowanych tekstach. Dodatkowo przedstawiam, w jaki sposób o błędach pisze się w internetowych poradnikach tworzonych przez użytkowników. Zastanowię się także nad zasadnością wskazywania tych cech w modelach gatunkowych, zarówno normatywnych, jak i deskryptywnych.
Anna Sokół-Klein
Celem artykułu jest próba odpowiedzi na następujące pytanie: w jaki sposób ukazane są w memach osoby, które w sytuacjach oficjalnych czy w trakcie prowadzenia samochodu były pod wpływem alkoholu? Jako materiał badawczy posłużyło 130 memów, które dotyczą takich popularnych osób, jak: Aleksander Kwaśniewski, Kamil Durczok, Beata Kozidrak i Daniel Olbrychski. W artykule scharakteryzowano mem pod kątem prezentowania zachowań nienormatywnych. Zwrócono więc uwagę na jego intencjonalność i sytuacyjność, a także na kulturotwórczy charakter (w szczególności wpływ na kształtowanie wizerunku postaci). Przedstawiono również mem jako nośnik pamięci. Następnie dokonano analizy wizerunku artystów i polityka. Zwrócono uwagę na środki wizualne i językowe, które służą deprecjacji.
Internetowy dyskurs sportowy a norma językowa
Beata Grochala
Artykuł zawiera rozważania na temat przestrzegania normy językowej w internetowym dyskursie sportowym. Obserwacji poddano gatunki internetowe związane ze sportem, np. relację online, oraz działy sportowe w portalach ogólnotematycznych. Badania pokazały, że norma nie jest przestrzegana i nie budzi to sprzeciwu (ani innej reakcji) odbiorcy. Pokazuje to zmianę w stosunku do normy w porównaniu z mediami tradycyjnymi. W ich obrębie wielokrotnie piętnowano błędy dziennikarzy sportowych.
Kultura komunikacji w streamingu: donacje i reakcje — studium przypadku
Barbara Cyrek, Malwina Popiołek
Celem artykułu jest wskazanie wybranych cech komunikatów wysyłanych w donacjach internetowych w czasie transmisji emitowanych na żywo w serwisie YouTube. Materiał badawczy stanowiło 10 livestreamów o tematyce growej, emitowanych w roku 2020 przez jednego streamera. Wykorzystano metodę jakościowej analizy treści. Autorki przeanalizowały ponad 800 wiadomości, wskazując skalę występowania takich form komunikacyjnych, jak: powitanie, pożegnanie, pozdrowienie czy slogan społeczności. Analiza objęła również reakcje ze strony streamera.
Joanna Ginter
W artykule przedstawiono, jaki stosunek do norm grzecznościowych prezentują korektorzy i redaktorzy językowi konwersujący ze sobą w zawodowej grupie dyskusyjnej (najbardziej reprezentatywnej spośród grup skupiających redaktorów i korektorów) na portalu społecznościowym Facebook. Badany materiał pochodzi przede wszystkim z kwietnia i maja 2021 r. i obejmuje zwroty adresatywne oraz formuły powitalne — ze szczególnym uwzględnieniem formuły witam. Ponadto omówiono preferencje przedstawicieli tej grupy zawodowej dotyczące wyboru typu relacji (na ty czy na pan/pani). Analiza materiału pozwala wysnuć wniosek, że członkowie samopomocowej społeczności redaktorów i korektorów chętniej niż w innych grupach wybierają relację na pan/pani (choć nadal można obserwować przewagę relacji na ty) i najczęściej rezygnują z tradycyjnych powitań i formuł adresatywnych.
Titles of Sports Videoblog Episodes — Their Structure, Functions and Methods of Influencing Viewers
Beata Kacperska
The subject of the article are the titles appearing in online videos — sports vlogs run by Polish journalists on YouTube. The research was prepared using the perspective of medioonomastics. It confirms that titles are created in accordance with the basic principles formulated by copywriters and Internet marketing specialists. The results of the analysis are presentation of the structure of the titles of sports vlogs episodes, description of the most frequently used methods of influencing the recipient by youtubers and an indication of the basic functions of the discussed element.
Aleksandra Kujawiak
The article comprises an analysis of dysphemistic metaphors in online political discourse. The material consisted of 100 expressions excerpted from texts published between January and May 2021 on the pages of two websites: Wpolityce.pl and Newsweek.pl. The text discusses the conceptual metaphors of politics and politicians most frequently quoted in the analysed texts, such as: POLITICS IS A SHOW, POLITICIANS ARE INCOMPETENT CELEBRITIES; POLITICS IS FOUL PLAY, POLITICIANS ARE INCOMPETENT PLAYERS; POLITICS IS AN INCOMPETENTLY CONDUCTED WARFARE, POLITICIANS ARE INCOMPETENT COMMANDERS; A POLITICAL PARTY IS A CORPSE, A POLITICIAN IS A GRAVEDIGGER; POLITICS IS AN INFANTILE PLAY, POLITICIANS ARE CHILDREN; POLITICS IS A HUNT, A POLITICIAN IS A POACHER.
Reakcje na śmierć i sposoby wspominania zmarłych w komentarzach internetowych
Agnieszka Wierzbicka
Niniejszy artykuł jest analizą werbalnych i niewerbalnych komentarzy internautów będących reakcją na śmierć znanej lub nieznanej szerszemu gronu osoby. Ukazano sposoby pisania o śmierci i samych zmarłych w komentarzach internetowych (Facebook), a także wskazano, jak niezwykle często odbiegają one od kultywowanej przez wieki recepcji żałoby i śmierci, prowadząc niekiedy nawet do ekshibicjonizmu medialnego.
Analiza lingwistyczna i prawna oszustwa a jego eufemizacja w przekazach internetowych
Beata Burska-Ratajczyk, Radosław Burski
W artykule przedstawione zostało zagadnienie przestępstwa oszustwa. Wskazany czyn zabroniony przeanalizowano z punktu widzenia językoznawstwa oraz prawa. Badania językoznawcze odwołują się do przykładów zaczerpniętych z internetu z lat 2018–2021. Obejmują one wykorzystywane przez internautów nazwy sprawców, działalności przestępczej, charakterystycznych typów oszustw oraz osób nimi pokrzywdzonych. Leksykalne, semantyczne, gramatyczne bądź graficzne środki eufemizacji nadają komunikacji walor emocjonalności lub ekspresyjności. Analiza prawna wymienionego czynu zabronionego określa warunki, jakie spełnić musi dane zachowanie, aby stanowiło przedmiot odpowiedzialności karnej, oraz jakie konsekwencje grożą jego sprawcy.
Komunikacja zdalna w nauczaniu języka obcego — problemy, wyzwania, perspektywy
Anita Jagun
Niniejszy artykuł jest poświęcony komunikacji zdalnej na lekcji języka obcego. W tekście przedstawiono różne aspekty kształcenia na odległość jako formy porozumiewania się ucznia i nauczyciela oraz omówiono wykorzystanie tej wiedzy w kontekście edukacji językowej. Na podstawie wyników ankiet i wniosków z wywiadów przeprowadzonych z uczniami drugiego i trzeciego etapu edukacyjnego zidentyfikowano możliwości, problemy oraz zagrożenia związane z lekcjami online. Zaproponowano również sposoby pracy z uczniami na zajęciach języka obcego. Praca dowodzi, że komunikacja zdalna (mimo swoich ograniczeń) ma duży potencjał w kształceniu językowym.
Pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA w słowniku tykocińskim Zygmunta Glogera
Beata Kuryłowicz
Przedmiotem artykułu jest leksyka gwarowa tworząca pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA, wyekscerpowana z XIX-wiecznego słownika gwary ludowej Zygmunta Glogera (Słownik gwary ludowej w okr. tykocińskim). Autorka opisuje strukturę pola, pokazuje znaczenie leksemów tworzących to pole, ustala miejsce wyrazów w jego obrębie, prezentuje relacje semantyczne (synonimię, polisemię, hiponimię i meronimię) między wyrazami. Z przedstawionej analizy wynika, że Gloger zanotował 298 leksemów dotyczących ciała człowieka, najwięcej nazw grupują podpola 1. ciało, jego części, cechy fizyczne, wygląd (110) i 4. czynności i stany fizjologiczne, sprawność i wydolność organizmu, zmysły, choroby, leczenie (98), a najczęstszym typem relacji semantycznej jest synonimia.
Rozwój polskiego słownictwa specjalistycznego z obszaru psychologii pozytywnej
Anetta Gajda
Celem artykułu jest po pierwsze — wskazanie (zidentyfikowanie) wybranych wyrazów i połączeń wyrazowych posiadających status terminu, a będących ekwiwalentami terminów angielskich, które powstały na gruncie określonej koncepcji badawczej, jaką jest psychologia pozytywna; po drugie — ustalenie najbardziej produktywnych leksemów (będących konceptualizacją kluczowych dla danego nurtu pojęć) stanowiących bazę derywacyjną nazw wielowyrazowych; po trzecie — odnalezienie jednostek leksykalnych (także tych o niepewnym statusie, ale przynależnych do języka specjalistycznego) tworzących pola semantyczne typowe dla omawianej teorii naukowej; po czwarte — wskazanie grupy terminotwórczych metafor.
Semantyka miłości w Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli
Marek Marczak
Celem artykułu jest opisanie różnych znaczeń leksemu miłość we francusko-łacińsko-polskim Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli. Słownik notuje w oddzielnych artykułach hasłowych romantyczne, aromantyczne (więzy rodzinne, przyjacielskie) i religijne (cnota teologiczna) interpretacje pojęcia. Wskazano i opisano elementy materiału słownikowego odnoszące się do tych trzech aspektów. Szczególną uwagę poświęcono miłości konceptualizowanej jako cnota oraz przedstawieniu jej w kontekście innych cnót notowanych w słowniku. Wyniki analizy pokazują, że wyodrębnienie ściśle religijnego rozumienia miłości jest osobliwością dykcjonarza Daneta–Koli. Takie rozumienie współcześnie słabo zaznacza się w języku ogólnym. Można podejrzewać, że w XVIII-wiecznym obrazie rzeczywistości percepcja miłości była bardziej ugruntowana w wierze, co wpłynęło na sposób jej objaśnienia i kategoryzacji w Nowym wielkim dykcjonarzu.
Function of Glossaries in Texts of Speculative Literature
Klaudiusz Mirek
The considerations of this article concern the role of glossaries in the texts of speculative literature. Speculative literature is defined as a super category covering all texts that do not describe reality, and are typologized within such literary genres as: fantasy, science fiction, horror. Because in contemporary communication practice, one can distinguish several ways of understanding the term glossary, this article assumes that the studied texts can be typologies as glossaries, and in speculative literature they take the new variant of the genre pattern. Hence, the tools of linguistic genology will be used for analyzes. The article describes that the examined glossaries are the closest to the model in terms of structure. In the macrostructure dimension, glosaries are a list of entries, arranged alphabetically and placed at the end of the book or in a separate volume, in the microstructure dimension, they contain different volume and graphically distinguished entry articles. The main difference is situated on the pragmatic and cognitive level, which is conditioned by the fact that, placed on the periphery of the text, they occupy a privileged area of the pragmatic dimension of the work. They fulfill both the prescriptive function typical of this type of speech, and the descriptive function resulting from modern communicative practice. Glossaries in the texts of speculative literature fulfill various roles in relation to the main text: from a dictionary defining the nominations of characters entered, toponymic names, terms, etc., to various comments explaining, for example, the nuances of the plot, the cultural or mythological perspective of the presented content. They are often constituted, in a sense, as a second narrative situated next to the main one in the main text.
Komentarze
Ten post dostępny jest także w języku: angielski
