Elżbieta Płóciennik

Elżbieta Płóciennik

Doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Katedrze Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej na Wydziale Nauk o Wychowaniu w Uniwersytecie Łódzkim. Członkini Polskiego Stowarzyszenia Kreatywności. Autorka techniki obrazków dynamicznych, popularyzatorka psychopedagogiki kreatywności, współautorka publikacji dotyczących wykorzystania pedagogiki twórczości w edukacji oraz autorka wielu artykułów o stymulowaniu zdolności, twórczości oraz mądrości dziecka.
Więcej

Mądrość w perspektywie pedagogicznej

Seria publikacji pod nazwą „Edukacja dla Mądrości” to cykl popularyzujący specyficzne przesłanie pedagogiczne – wspieranie w procesie i instytucjach edukacyjnych rozwoju mądrości. Seria ta z jednej strony wpisuje się w dyskurs naukowy na temat całożyciowego rozwoju i uczenia się, koncepcji dzieciństwa, możliwości i potrzeb rozwojowych jednostki w dzieciństwie i wieku szkolnym, a z drugiej – na temat warunków wspierających ten rozwój.

Mądrość identyfikowana jest potocznie z postformalnym okresem rozwoju człowieka i efektem jego bogatej wiedzy, doświadczenia życiowego oraz zawodowego. Także tematyka mądrości dziecka jest dyskursem nowym. Tymczasem światowe rozważania nad dzieciństwem i umysłem człowieka nieustannie ukazują niewykorzystany potencjał umysłu ludzkiego, także ze względu na infantylizację okresu dzieciństwa i pomijanie w edukacji wychowania. Istotne są zatem działania naprawcze zmieniające ten stan. Dlatego w serii „Edukacja dla Mądrości” ukazano przede wszystkim podejście do mądrości z perspektywy pedagogicznej. Inspirację do rozważań teoretycznych i implikacji praktycznych w tym obszarze płynęły przede wszystkim od takich przedstawicieli teorii mądrości jak J. A. Meacham, R. J. Sternberg, P. B. Baltes czy M. Ardelt. Uwzględniono także rozważania na ten temat poczynione przez przedstawicieli nauki polskiej: Z. Pietrasińskiego, Z. Kwiecińskiego, A. Sękowskiego i K. J. Szmidta.

W publikacjach z tej serii zaprezentowano złożoność pojęcia „mądrość”. Oprócz wiedzy i świadomości ograniczenia tej wiedzy – składają się na nią także:

  • tolerancja wieloznaczności, rozumienie roli różnorodnych kontekstów oraz uwarunkowań życia i rozwoju człowieka,
  • nawyk kierowania własnym życiem i rozwojem z uwzględnieniem dobrostanu osobistego i dobra ogółu,
  • refleksyjne odniesienie do zagadnienia sensu życia oraz wartości i priorytetów życiowych,
  • umiejętność formułowania sądów i udzielania pomocnych rad innym, radzenia sobie z niepewnością oraz efektywnego działania w złożonych i niejednoznacznych sytuacjach lub w warunkach niedoboru informacji,
  • różne rodzaje myślenia: refleksyjne, dialogiczne i dialektyczne jako podstawa zdolności godzenia dwóch sprzecznych lub alternatywnych możliwości, stanowisk czy podejść w celu wypracowania syntezy; sprzyja także traktowaniu wiedzy elastycznie, płynnie i relatywnie – w interakcji z odmiennymi poglądami.

Tak rozumiana mądrość wprowadza logikę, rozwagę, umiarkowanie i sprawiedliwość do ocen, osądów i decyzji, co z reguły prowadzi do harmonijnego życia, powodzenia w nauce, działaniu społecznym i pracy zawodowej.

 

Podstawą rozwijania mądrości jest bowiem rozwijanie różnych zdolności i cech osobowościowych, postaw inter- i intrapersonalnych, obrazu własnego „ja” w relacjach ze sobą i światem zewnętrznym, zaangażowania w działanie oraz umiejętności wykorzystania zapamiętanych informacji do zmieniania i doskonalenia otaczającej rzeczywistości (dla dobra jednostki i wspólnego dobra społecznego).

 

Takie właśnie działanie dydaktyczno-wychowawcze nauczyciela R. J. Sternberg określił jako Teaching for Wisdom. W swojej strategii edukacyjnej na rzecz rozwijania mądrości uczniów zintegrował on cele poznawcze i moralne oraz opisał działania nauczyciela na rzecz rozwijania myślenia refleksyjnego i rozwoju osobowości uczniów, podając konkretne przykłady zasad postępowania nauczyciela oraz sytuacji edukacyjnych sprzyjających rozwijaniu i identyfikowaniu mądrości uczniów.

Konkretne rozwiązania metodyczne oparte na koncepcji wspierania rozwoju mądrości zamieszczono także w publikacjach metodycznych z tej serii, ukazując jednocześnie możliwość ich aplikacji w warunkach polskiej edukacji poprzez przykłady ćwiczeń, środków dydaktycznych oraz scenariuszy zajęć/lekcji uwzględniających techniki aktywizujące twórcze i refleksyjne myślenie, różnorodne techniki rozwiązywania problemów oraz radzenia sobie z napotykanymi trudnościami decyzyjnymi. Mają one zróżnicowany stopień trudności, co umożliwia ich wykorzystanie w przedszkolu, szkole podstawowej, średniej i wyższej, zarówno w codziennej działalności dydaktycznej, zajęć pozalekcyjnych (korekcyjno-kompensacyjnych, twórczych, artystycznych, językowych, drużyn harcerskich i zuchowych, kół zainteresowań oraz zajęć świetlicowych).

 

Nauczyciele i wychowawcy mogą wykorzystać te propozycje metodyczne w ramach programów edukacyjnych, wychowawczych oraz profilaktycznych, w konstruowaniu indywidualnych planów wspierających rozwój zdolności i programów korekcyjno-kompensacyjnych. Publikacje z tej serii ukazują także możliwość identyfikacji mądrości (jej poszczególnych wskaźników określonych w definicji mądrości) w kontekście diagnozy pedagogicznej.

 

Edukacja dla mądrości oparta jest na założeniach personalistycznej i emancypacyjnej koncepcji wychowawczej, w których rozwój człowieka (jako zintegrowanej fizycznie, psychicznie i duchowo istoty) następuje podczas jego aktywności własnej. Jako taka pozwala tworzyć wspólną płaszczyznę w oddziaływaniach wychowawczych w różnych warunkach społecznych i instytucjach oświatowych – są nimi wartości i szacunek dla ludzkiej godności. W takim wymiarze edukacja dla mądrości nie jest związana bezpośrednio z żadnym teistycznym lub ateistycznym podejściem do życia czy koncepcją oświatową – jest to podejście uniwersalne, dotyczy bowiem zdolności, cech, umiejętności, wiedzy i kompetencji niezbędnych każdej jednostce ludzkiej, niezależnie od przyjętego przez nią czy jej otoczenie światopoglądu. W tym tkwi siła tej koncepcji i jej zasadniczy walor.

Komentarze

Ten post dostępny jest także w języku: angielski

3.09.2018

Inne teksty tego autora