Pióra skrzydeł wolności

To było wielkie pióro ze skrzydeł polskiej wolności – takie, cokolwiek patetyczne podsumowanie wykładu o Józefie Mackiewiczu, który wygłoszony został podczas niedawnego warszawskiego spotkania, poświęconego temu wielkiemu emigracyjnemu pisarzowi, przypomniało mi się podczas lektury najnowszej książki profesora w Katedrze Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego, dawnego PRL-owskiego opozycjonisty i dziennikarza Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, Konrada Tatarowskiego. Ta książka to Niezależna literatura i dziennikarstwo przed 1989 rokiem. Idee-ludzie-spory (Wydawnictwo UŁ, 2016).

Autor przedstawia w niej fascynujący zbiorowy konterfekt wielobarwnej elity środowiska emigracyjnych polskich prozaików i poetów oraz dziennikarzy, przywołując m.in. postacie Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Witolda Gombrowicza, Czesława Miłosza, Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Juliusza Mieroszewskiego, Jerzego Giedroycia, Józefa Czapskiego, Konstantego Jeleńskiego i Jerzego Stempowskiego. Obok tego ukazuje niemniej interesującą panoramę niepokornych literatów i publicystów, walczących o prawo do własnej niezależności w PRL-u – Piotra Wierzbickiego, Stefana Kisielewskiego czy Adama Michnika. Obydwa portrety uzupełnia o prezentację kulturotwórczych instytucji polskiego powojennego uchodźstwa i niezależnych ośrodków twórczych w komunistycznej Polsce, tak istotnych jak Instytut Literacki w Paryżu i Radio Wolna Europa na obczyźnie oraz wydawnictwa drugiego obiegu i studencki ruch teatralny w kraju. Swoich bohaterów i środowiska, w których byli aktywni, sytuuje przy tym w kontekście ważkich procesów i wydarzeń z dziejów polskiej i europejskiej kultury oraz historii politycznej.

Książka Konrada Tatarowskiego to jednak nie tylko historyczny portret polskiej niezależnej kultury po II wojnie światowej, ale także źródło wiedzy o korzeniach współczesnych postaw jej twórców i sporów pomiędzy nimi. To wreszcie – również obecna na kartach publikacji – próba zmierzenia się ze zjawiskami obecnymi w literaturze i żurnalistyce polskiej po 1989 r. Lekturę polecam wszystkim, którzy pragną nie tylko dowiedzieć się, ale i zrozumieć jak najwięcej z problematyki dziejów polskiej kultury niezależnej minionych dekad.

Komentarze

Ten post dostępny jest także w języku: angielski

31.05.2017